Propagatienieuws – week 16, 2024

Deze week in Propagatienieuws:

• HF: rekening houden met een sterkere zonnewind ;
• Tropo: sterke tropcodinties tussen Ierland en Noord Spanje;
• Sporadische-E: vluchtige Sporac E-gebeurtenissen aan het begin van het seizoen;
• Meteoorscatter ; piek van de Lyriden meteorenregen die de 21e en 22e piekt..;
• Aurora:een paar aurora flutter signalen op de LF-banden ;
• EME declinatie van de Maan vandaag, de 21e, weer negatief .

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).

HF

Veel cijfers m.b.t. zonneactiviteit waren afgelopen week opmerkelijk. Op vrijdag een sterke magnetische storm van categorie G3; veertien actieve zonnevlekkengebieden, een zonnevlekkenaantal van 247 en een zonneflux van 227 – de hoogste waarde sinds januari 2023!  Toch is het resultaat is niet erg overtuigend. Dit komt doordat de bijna zomerachtige chemische processen in de ionosfeer voorkomen dat de hoge zonneflux leidt tot een langdurige opening van de 12 en 10 meter banden. Het was een bijzondere situatie in de loop van vrijdag en daarom wordt er in dit radioweerbericht dieper op ingegaan. De late aankomst van een CME, die op 15 april de zon verliet, zorgde er aanvankelijk voor dat de snelheid van de zonnewind vrijdagochtend toenam. Deze werd verder versterkt door snelle winden van een coronaal gat. Bovendien draaide de belangrijke noord-zuidcomponent (Bz) van het interplanetaire magnetische veld IMF naar het zuiden met de komst van de CME, d.w.z. hij werd negatief. De aanvankelijk rustige geomagnetische activiteit nam in de middag toe en ontwikkelde zich tot een ware matige magnetische storm (G2/Kp 6), die af en toe de drempel overschreed naar een zware storm (G3).

De positieve fase die gepaard ging met de aankomst van een CME leidde op vrijdagochtend tot een korte opening van de band naar Australië. De condities daalden daarna en bleven de rest van de dag ver beneden verwachting. De stormachtige magnetiek bedierf vooral het radioplezier op de lagere banden.

HF Propagatie vooruitzichten 

Tot het begin van de week moeten we rekening blijven houden met een sterkere zonnewind en wisselvallige, deels actieve, deels stormachtige aardmagnetisme. De zon zal matige activiteit vertonen met mogelijk verdere coronale massa ejecties (CME). Geïsoleerde M-fakkels worden verwacht met een waarschijnlijkheid van 75%. Zelfs als de actieve zonnevlekgebieden momenteel slechts een licht complexe magnetische configuratie vertonen, kunnen er ook geïsoleerde X-vlammen uitbarsten. De kans hierop is 20 procent.

In de loop van de week zou de zonnefluxindex waarden tussen 190 en 200 moeten laten zien, voordat hij volgend weekend weer aanzienlijk daalt. Op magnetisch rustige dagen kunnen we zeker goede DX-condities verwachten tussen 10 en 21 MHz, 10 meter zou ook open moeten gaan, maar niet permanent. De voorbije dagen waren er de eerste, nog vrij aarzelende short-skip openingen via het sporadische E-laag. Er gebeurt ook iets op 50 MHz, waar nog steeds trans-equatoriale propagatie naar zuidelijk Afrika te vinden is.

Guglielmo Marconi had hier geen idee van toen hij met zijn experimenten met elektromagnetische golven begon. Op dit moment vieren we de 150e geboortedag van deze grote onderzoeker, ingenieur en technologiemagnaat. Marconi werd geboren op 25 april 1874 in Bologna, Italië, en was zoiets als de Elon Musk van zijn tijd. Hij had een blijvende invloed op de wereld van draadloze communicatie. Tot op de dag van vandaag wordt het Italiaanse woord “marconista” gebruikt als synoniem voor telegrafist.

VHF en EME

Tropo

De kaarten op dxinfocentre tonen weer eens uitgebreidere gebieden van verhoogde tot sterke tropcodinties tussen Ierland en Noord Spanje. Dit heeft te maken met een hogedrukgebied boven het Verenigd Koninkrijk. Voor onze regio is dat te ver weg, maar let levert wel wat rustiger weer op met minder kans op regenscatter (lees buien).

Sporadische-E

De late aprilperiode kan enkele vluchtige Sporac E-gebeurtenissen aan het begin van het seizoen opleveren, vooral voor de 10- en 6m-banden. Een paar zwakke 5 MHz Sporadic-E kritische frequenties werden  afgelopen dagen genoteerd op de Dourbes plot op propquest.co.uk.

Aurora

De zon is een beetje wakker geworden sinds vorige week en een paar aurora flutter signalen op de LF-banden suggereren dat we het nog niet moeten opgeven voor deze lente. Houd zoals gewoonlijk in de gaten of de Kp-index boven de 5 komt (maar niet in de komende dagen te verwachten).

Meteoorscatter

Dit eerste weekend valt samen met de piek van de Lyriden meteorenregen die de 21e en 22e piekt, dus het is de moeite waard om de gebruikelijke meteorscatterfrequenties te controleren. Als je niet bekend bent met de meteoorfrequenties en de variaties van dag tot dag, bezoek dan het uitstekende Radio Meteor Observing Bulletin op rmob.org dat elk uur een weergave geeft vanaf verschillende locaties over de hele wereld. Je kunt nog veel meer nuttige links naar bronnen over meteoorverstrooiing vinden door op rsgb.org te zoeken naar ‘meteor scatter’.

EME

Voor EME-operators wordt de declinatie van de Maan vandaag, de 21e, weer negatief, maar de padverliezen nemen af omdat we gisteren, de 20e, het hoogste punt zijn gepasseerd. 144 MHz hemelruis is laag maar neemt toe tot matig tegen het einde van volgende week.

.

---

Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index

De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.

Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.

De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.

De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.

Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie

De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.

De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.

 

 

---

Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl