Propagatienieuws – week 21, 2022

Deze week in Propagatienieuws:

• HF: goede HF-condities verwacht met MUF van 14 MHz in de nacht tot 28 MHz overdag, 
• VHF+-tropo: geen verhoogde tropocondities, 
• Es: kans op Sporadische-E op 4 en 6 meter, 
• Meteoorscatter: de Tau Herculiden pieken in de nacht van 30 op 31 mei: kans op goede reflecties,
• EME: goede week voor EME op de microgolfbanden.

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).

HF

De zonnefluxindex is afgelopen week fors gedaald, van 167 naar 114 nu.

De zonneactiviteit was de laatste zeven dagen vrij matig, maar met de twee actieve regio’s AR3014 en AR3017 was er zeker kans op M-flare-uitbarstingen. Er was echter maar één kleine M-flare op 25 mei om 18:25 UTC. Het grootste deel van het vrijgekomen plasma bevond zich buiten de lijn zon-aarde, hoewel nader onderzoek uitwees dat er een zwakkere, op de aarde gerichte component was die binnen 48 à 72 uur langs de aarde zou kunnen trekken. Aan de kant die naar de aarde is gericht, zijn er momenteel vier genummerde zonnevlekkengebieden. Alle regio’s zijn klein en eenvoudig van structuur vergeleken met de enorme AR3014-regio van de afgelopen dagen. Tot nu toe zijn er geen significante vlammen van hen uitgegaan.

Ruimteweer-observatiesatellieten melden echter een toename van de zonnewindsnelheid sinds 27 mei.

Dit is deels te wijten aan de twee coronale gaten, CH84 en CH85, en deels aan een co-rotating interaction region (CIR), d.w.z. een zone tussen snelle en langzame zonnewindstromen. Op dit front vormen zich schokgolven, die het magnetisch veld van de aarde doen schudden.

Hoewel het de hele week rustig was op geomagnetisch gebied, nam de activiteit op vrijdagavond toe. Er was sprake van een actieve periode en een stormachtig interval met stormkracht G1 volgens de NOAA-classificatie (d.w.z. een zwakke storm). Momenteel staan we onder de ontwrichtende invloed van snelle zonnewinden en van de plasmawolk van een coronalemassa-ejectie (CME) die verband houdt met de M-flare van 25 mei. Deze plasmawolk zal de aarde hoogstens een beetje schampen, wat kan leiden tot een Kp-index van 4, maar deze zal na zondag weer afzwakken.

HF-vooruitzichten

NOAA verwacht voor de komende dagen een zonnefluxindex van 110 en een Kp-index van 3, wat overeenkomt met een kalm, deels matig aardmagnetisch veld. Dit zou aangenaam moeten zijn voor DX’ers vanaf het moment dat de verstoorde condities aan het begin van het weekend zullen zijn weggezakt. De MUF zal variëren tussen 14 MHz in de nacht tot 28 MHz overdag.

De 20m-amateurband en de 25m-omroepband zouden echter het grootste deel van de tijd open moeten blijven. 30 en 40 meter en 31, 41 en 49 meter zijn betrouwbare nachtbanden. De banden op 60 meter en lager zijn waarschijnlijk van beperkt nut wegens atmosferische storingen veroorzaakt door onweer.

Tenslotte is deze week een bijgewerkte versie van de bekende en betrouwbare EIBI-frequentielijst van Eike Bierwirth (Wiesbaden) gepubliceerd. Daarin staat informatie over zenders en frequenties onder 30 MHz uit de omroepwereld en de nutssector. Een absolute must voor kortegolfjagers. De lijst is gratis te downloaden: The comprehensive shortwave broadcasting schedule.

VHF en hoger

De komende week heeft onze regio minder geluk met de ligging van de hogedrukgebieden. De kaarten op DX Info Centre tonen tussen Ierland en Portugal verhoogde tropocondities. Voor onze regio zullen we het moeten hebben van de dagelijkse temperatuurvariaties.

Sporadische-E

Sporadische-E laat 6 en 4 meter weer tot leven komen. Er zijn daardoor beperkte openingen voor traditionele CW- en SSB-QSO’s en meer wijdverspreide mogelijkheden voor digitale modi. Enkele veelbelovende multi-hop-paden zijn gezien naar Azië in de ochtenden en naar de Verenigde Staten en het Caribisch gebied in de avonden.

Meteoorscatter

Deze week bevat mogelijk de meest opwindende meteorenregen van het jaar. De Tau Herculiden-regen, geassocieerd met komeet 73P en ontdekt in 1930, verschijnt vroeg in de nacht van maandag 30 mei op dinsdag 31 mei. Het hoogtepunt is om ongeveer 05:00 UTC.

In 1995 werd gezien dat de komeet plotseling helderder werd. Men ontdekte dat dit kwam doordat de kern van de komeet uiteen begon te vallen, waardoor een brokstukkenwolk ontstond. Komeet 73P draait met tussenpozen van 5,4 jaar rond de zon.

Afhankelijk van hoe de kern is begonnen met het uitstoten van brokstukken, kunnen we een spectaculaire meteorenregen krijgen of iets dat op zijn best teleurstellend is.

EME

De nieuwe maan is op 31 mei en de verlichting zal de hele volgende week laag zijn. De maximale maandeclinatie op 2 juni is 28.1 graden, en dit valt ook samen met de grootste afstand van de aarde tot de maan, wat op zijn beurt het grootste padverlies betekent. De ervaring leert dat dit nog steeds een goede week voor EME op de microgolfbanden zal zijn, ondanks het verlies van het pad. De 144MHz-ruis zal de eerste paar dagen van de week nog relatief hoog zijn door de nabijheid van de maan bij de zon.

 

______

Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index

De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus worden waarden gemeten van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.

Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.

De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.

De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.

Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie

De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.

De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.

 

______

Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be en Make More Miles on VHF. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.