Propagatienieuws - week 38 2023

Deze week in Propagatienieuws:

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).

HF

Dit weekend begint de astronomische herfst, op de 23e om 06:50 UTC. Zaterdag is de equinox en de zon op het sub-solaire punt (de plaats de zon op haar zenit staat) de evenaar kruist. De zon beweegt nu van het noordelijk halfrond van de aarde naar het zuidelijk halfrond. Volgens de astronomische definitie markeert dit moment het begin van de herfst ten noorden van de evenaar en het begin van de lente ten zuiden ervan.

Met het einde van de zomer verschuift ook het F2-gebied in de ionosfeer naar grotere hoogten.

Over het algemeen ziet het er momenteel goed uit op de banden; signalen uit Australië en Oceanië zijn te horen op de amateurbanden van 20 tot 10 meter. De beste kans hierop is momenteel in de ochtend over het lange pad op de 20-meter band. Tuvalu in de Stille Oceaan was vrijdag om 0800 UTC ook te horen op 17 meter.

Maar ook radioliefhebbers kunnen genieten van Down Under: Op 15460 kHz bijvoorbeeld zendt “Reach Beyond Australia” in het Japans uit van 0930-1000 UTC op zaterdag en zondag vanuit Kununurra op de grens van West-Australië en het Northern Territory. Of dagelijks ’s middags in het Birmaans van 1500-1530 UTC op 11825 kHz.

HF-vooruitzichten

Zoals verwacht is de zonneactiviteit de afgelopen dagen weer toegenomen met op zaterdag een solar flux index (SFI) van 176. Ook de zonnevlamactiviteit is ook toegenomen. Regio 3435 is bijzonder actief, met een M8 flare op woensdag en een M9 flare op donderdag. Dit leidde tot Mögel-Dellinger effecten boven de Atlantische Oceaan, die voelbaar waren tot hoog in de 17 m band, maar slechts ongeveer een half uur duurden.

Op maandag en dinsdag, raakten twee hevige schokgolven in de zonnewind het magnetische veld van de aarde. De Kp-index steeg dinsdag tot 7. Er werd poollicht gemeld vanuit Schotland, Scandinavië, Midden-Duitsland en ook uit Nederland.

De effecten van een forse G3 geomagnetische storm waren duidelijk merkbaar op de banden. Op dinsdag bleef de F2 MUF onder de 20 MHz. In de nacht daalde de MUF fors en kon in Dourbes gedurende enige tijd geheel geen reflecties in de ionosfeer worden gemeten. Dit was van korte duur, al op woensdag was alles weer bijna terug in het normale bereik.

Zie PROPquest | Graphs voor een mooi overzicht van de ontwikkelingen van de F2-laag

Vooruitkijkend belooft het weekend geen super DX-weekend te worden. NOAA verwacht een Solar flux index (SFI) rond 175, maar er is een G1 lichte geomagnetische stormwaarschuwing van kracht voor zaterdag en zondag. NOAA verwacht dat één of misschien zelfs twee uitbarstingen van coronale massa’s dicht bij de aarde zullen passeren. Hoewel geen van deze gebeurtenissen direct op de aarde gericht lijkt te zijn, kan een combinatie van de twee toch een geomagnetische storm veroorzaken met een Kp van 5. Andere geïsoleerde gematigde uitbarstingen op de zon worden ook waarschijnlijk geacht.

Ook de snelheid van de zonnewinden zal de komende dagen wat hoger zijn dan normaal. Vanaf 24 of 25 september zou de geomagnetische activiteit echter geleidelijk moeten terugkeren naar een rustig tot gematigd niveau.

Met een redelijk rustig magnetisch veld zal de MUF overdag urenlang boven de 25 MHz uitkomen. In de eerste helft van de nacht blijven de banden open tot ongeveer 15 MHz en gedurende de hele nacht tot 10 MHz.

VHF en EME

Tropo

Boven Duitsland ligt een hogedrukgebied. Hierdoor komt de lucht uit het zuidwesten. Vanaf maandag ontstaat een groot gebied met gematigde tot verhoogde tropocondities dan van Frankrijk tot de Oostzee. Door dit hogedrukgebied blijft regen voorlopig uit de buurt en zijn de mogelijkheden voor regenscatter gering.

Er is meestal wat onzekerheid in complex patroon met hoge- en lagedrukgebieden, en recente modelruns wisselen af tussen een terugkeer van hoge druk tijdens de volgende week, met een kans op Tropo, en enkel dagen daarna de voortzetting van laagtes met fronten die regen en buien brengen. Zulke onzekerheden in lange termijnvoorspellingen zijn heel typisch in deze tijd van het jaar, wanneer afgezwakte orkanen betrokken kunnen raken bij het Atlantische stromingspatroon en de voorspellingen heel gemakkelijk kunnen verstoren.

Regenscatter

Door dit hogedrukgebied blijft regen voorlopig uit de buurt en zijn de mogelijkheden voor regenscatter gering.

Sporadische-E

Geen info deze week.

Aurora

Afgelopen week is er zichtbaar poollicht geweest in Nederland, en daarmee ook goede kansen voor aurora propagatie. Dit was echter te recent voor het vorige propagatienieuws. In de nacht van zondag op maandag zal de Kp-index nog oplopen tot 4, maar dat is onvoldoende voor aurora propagatie vanuit ons land.

Meteoorscatter

We naderen het ‘drukke seizoen’ voor meteoren met een aantal goede buien tussen begin oktober en december. De laatste week van september belooft echter niet veel goeds. Er zijn altijd wel willekeurige meteoren om de interesse levend te houden, maar deze week kan misschien beter gebruikt worden om de apparatuur klaar te maken voor de komende maanden van activiteit.

EME

De maan heeft haar laagste declinatie van de maanmaand bereikt en begint nu aan een langzame klim terug omhoog. Nu de maan uit het sterrenbeeld boogschutter is, zal hemelruis afnemen en halverwege deze week op zijn laagst zijn. Padverlies, of degradatie, zal het laagst zijn op de 27e met de Maan op perigeum, haar dichtste punt bij de Aarde. De volle maan is op de 29e. Alles bij elkaar lijkt het een goede week voor EME-operaties, vooral als je je antenne of schotelreflector kunt verhogen.

Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index

De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.

Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.

De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.

De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.

Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie

De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.

De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.

Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.

Propagatienieuws – week 38 2023