Geminiden-meteorenregen bereikt hoogtepunt op 14 december 2023

In zijn blogspot wijst John EI7GL ons op de komst van de Geminiden-meteorenregen.

Een meteoorregen is een verschijnsel waarbij meerdere meteoren, ook wel ‘vallende sterren’ genoemd, in korte tijd uit dezelfde richting aan de hemel verschijnen. Dit gebeurt wanneer de aarde door een wolk van stofdeeltjes beweegt die achtergelaten zijn door een komeet of een planetoïde.

Er bestaan naast de Geminiden-meteorenregen nog verschillende andere meteoorregens gedurende het jaar. En ze hebben elk een eigen naam, afhankelijk van het sterrenbeeld waaruit ze lijken te komen.

Jaarlijks rond half december

Elk jaar rond half december kruist de aarde namelijk de baan van een planetoïde. En deze laat een spoor van stof en gruis achter. Als die deeltjes de dampkring binnendringen, verbranden ze en laten ze een lichtspoor achter. Dat noemen we een meteoor of een vallende ster.

De Geminiden zijn een jaarlijkse meteorenzwerm die rond 14 december zijn maximum bereikt. Ze zijn vernoemd naar het sterrenbeeld Tweelingen (Gemini), waar ze vandaan lijken te komen.

De Geminiden-meteorenregen is bijzonder omdat deze afkomstig is van een planetoïde (een mogelijk uitgedoofde komeet) genaamd Phaethon. De Geminiden staan vooral bekend om hun grote aantallen, hun helderheid, hun gelige kleur en de korte sporen die ze nalaten. Bij helder weer en op een donkere plek kun je met het blote oog tot circa 65 ‘vallende sterren’ per uur zien!

De Geminiden zijn een prachtig schouwspel aan de nachtelijke hemel en vooral belangrijk voor radioamateurs. Radioamateurs kunnen gebruik maken van meteorscatter of meteoorverstrooiing om mooie radioverbindingen te maken over lange afstanden.

De meteorscatter propagatiemode

Meteorscatter is een propagatiemode die radioamateurs in staat stelt om langeafstandscontacten te maken met behulp van VHF- en UHF-frequenties. Meteorscatter gebeurt doordat radiosignalen weerkaatsen op de geïoniseerde sporen die achtergelaten worden door meteoren. Deze sporen worden gecreëerd wanneer de meteoor de aardatmosfeer binnendringt. Deze sporen duren meestal minder dan een seconde tot enkele seconden. De radiosignalen weerkaatsen op het geïoniseerde spoor en kunnen zo honderden of zelfs duizenden kilometers ver reizen. Vele malen verder dan ze zouden kunnen reizen door alleen zichtlijnpropagatie.

Meteorscatter maakt gebruik van speciale digitale modes, zoals MSK144, FSK441, JT6M en JT65. Deze zijn in staat om zeer zwakke signalen te decoderen. En zo de kans op een succesvol radiocontact vergroten. Meteorscatter is dus vooral belangrijk tijdens meteorenregens, die op bepaalde tijden van het jaar voorkomen. Op de frequentiebanden 40 MHz, 50 MHz en 70 MHz zouden signalen op een afstand van 500-1000 km goede resultaten moeten geven.

Één van de grootste van het jaar

De Geminiden-meteorenregen is één van de grootste van het jaar. En meteoren uit deze meteorenregen verschijnen vooral van 4 tot 20 december. De piek zal naar verwachting op donderdag 14 december 2023 om 19:30 UTC liggen.

Omdat de lucht bij nieuwe maan donker zal zijn, zou het ook bij heldere hemel een goed visueel spektakel moeten zijn.

Eén van de beste banden voor meteoorverstrooiing is 50 MHz. Kijk of er een baken is op ongeveer 500 km van uw locatie en luister naar signalen in SSB of CW. Het kan erg handig zijn om een zogenaamde ​​watervaldisplay te hebben zoals dit voor radioverbindingen in FT8 wordt gebruikt, zodat u de zwakke signalen visueel kunt zien.

Enkele voorbeelden van bekende meteoorregens

• De Quadrantiden: deze meteoorregen is actief van 28 december tot 12 januari, met een piek rond 3 januari. De meteoren lijken te komen uit het sterrenbeeld Boötes, vlakbij de staart van de Grote Beer. De Quadrantiden kunnen tot 120 meteoren per uur produceren, maar zijn vaak moeilijk te zien door het winterweer.
• De Lyriden: deze meteoorregen is actief van 16 tot 25 april, met een piek rond 22 april. De meteoren lijken te komen uit het sterrenbeeld Lier, vlakbij de heldere ster Vega. De Lyriden kunnen tot 20 meteoren per uur produceren, en staan bekend om hun heldere vuurbollen.
• De Perseïden: deze meteoorregen is actief van 17 juli tot 24 augustus, met een piek rond 12 augustus. De meteoren lijken te komen uit het sterrenbeeld Perseus, vlakbij de bekende sterrenhoop Plejaden. De Perseïden kunnen tot 100 meteoren per uur produceren, en zijn een van de meest populaire meteoorregens om te observeren, omdat ze samenvallen met de zomervakantie en vaak helder en snel zijn.
• De Orioniden: deze meteoorregen is actief van 2 oktober tot 7 november, met een piek rond 21 oktober. De meteoren lijken te komen uit het sterrenbeeld Orion, vlakbij de heldere ster Betelgeuze. De Orioniden kunnen tot 20 meteoren per uur produceren, en zijn afkomstig van de beroemde komeet Halley.
• De Leoniden: deze meteoorregen is actief van 6 tot 30 november, met een piek rond 17 november. De meteoren lijken te komen uit het sterrenbeeld Leeuw, vlakbij de heldere ster Regulus. De Leoniden kunnen tot 15 meteoren per uur produceren, maar kunnen soms een spectaculaire storm veroorzaken met duizenden meteoren per uur, zoals in 1833 en 1966. De Leoniden zijn ook afkomstig van de komeet Halley.
• De Geminiden: deze meteoorregen is actief van 4 tot 20 december, met een piek rond 14 december. De meteoren lijken te komen uit het sterrenbeeld Tweelingen, vlakbij de heldere sterren Castor en Pollux. De Geminiden-meteorenregen kan tot 150 meteoren per uur produceren. En het is één van de meest betrouwbare en intense meteoorregens van het jaar. De Geminiden zijn echter niet afkomstig van een komeet, maar van een planetoïde genaamd 3200 Phaethon.

Met dank aan Ronny ON6CQ