Propagatienieuws – week 12, 2024
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: Aan het begin van de week een verhoogde zonnewind van een coronaal gat verwacht;
- Tropo: Tropocondities voorlopig vergeten;
- Sporadische-E: Voor Sporadic-E begint het nieuwe seizoen te ontwaken;
- Meteoorscatter ; Meteorscatter is niet echt een optie;
- Aurora: kans op aurora maandag toe;
- EME: Declinatie van de maan is nog steeds positie, maar….
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
Na een rustige fase steeg de zonneflux vorige week tegen het weekend aanvankelijk van 130 naar bijna 200. Dit was vooral te danken aan het zeer actieve gebied 3615, en het voormalige monstergebied is ook terug. Het was de bron van de X6-zonnevlam op 22 februari – de grootste tot nu toe in zonnecyclus 25 – en draagt nu het nummer 3614.Twee actieve regio’s produceerden op zaterdag rond 01:40 UITC samen een X1.1-klasse zonnevlam, en rond 07:00 UTC een kleinere vlam in de X klasse.
Ruimteweerwaarnemers noemen de dubbele uitbarsting van 01:40 UTC een “sympathische zonnevlam”. Sympathieke zonnevlammen zijn paren zonnevlammen die bijna gelijktijdig ontstaan op ver uit elkaar liggende zonnevlekken. Dit is geen willekeurige gebeurtenis. Bijna onzichtbare magnetische lussen in de corona verbinden de gebieden met elkaar. Dit betekent dat eruptieve instabiliteiten van de ene naar de andere kunnen reizen. De dubbele uitbarsting duurde meer dan vijf uur en produceerde een coronale massa-ejectie (CME). De eerste gegevens van de SOHO-coronagraaf en beelden van het STEREO-A ruimtevaartuig suggereren dat de CME op de aarde gericht is. Daarom wordt verwacht dat hij in de komende 36 tot 72 uur op aarde zal aankomen.
Door de uitbarsting van de X1.1 vlam waren de propagatieomstandigheden zaterdagochtend aanvankelijk verstoord. Er werd een R3 radio black-out en een S1 stralingsstorm (protonen) geregistreerd.
HF-vooruitzichten
De zaken gaan op een soortgelijke turbulente manier verder. Aan het begin van de week wordt een verhoogde zonnewind van een coronaal gat verwacht. De NOAA kondigt ook een co-rotating interaction region (CIR) aan voor 25 maart, die mogelijk een geomagnetische storm van G1-klasse kan veroorzaken. CIR’s zijn overgangszones tussen snel- en langzaam bewegende stromen zonnewind. Ze bevatten schokgolven en samengeperste magnetische velden.
Al met al is er dit weekend een mix die waarschijnlijk zal leiden tot een aanvankelijk aanhoudende verstoring van de kortegolfpropagatie tot en met maandag. En door de over het algemeen hogere zonneactiviteit worden verdere verstoringen steeds waarschijnlijker voor de komende week.
Terwijl de NOAA de verwachte zonneflux opnieuw vrij laag vaststelt op 165, voorspellen de ruimteweerexperts van de Amerikaanse luchtmacht (USAF) een langzame daling naar 185 eenheden. De ervaring leert dat de voorspellingen van de USAF nauwkeuriger zijn. Voor de Kp-index kunnen we zondag en maandag waardes van 4 tot 5 verwachten.
Maar ongeacht de verwachte fluxwaarden heeft de MUF overdag al steeds meer moeite om boven de 30 MHz uit te komen. 10 meter is steeds minder uren open, de eerste voorbodes van de komende zomerse omstandigheden. Als je 10 meter wilt gebruiken, moet je dat nu doen voordat de band zijn zomerstop ingaat.
Aan de andere kant kunnen de middenbanden op HF nu ’s avonds langer worden gebruikt, 30 meter meestal de hele nacht lang. De beste TEP-condities zijn nu op 6 meter, d.w.z. speciale propagatie op paden die de evenaar in zuidelijke richting kruisen.
VHF en EME
Tropo
Het goede nieuws is dat de weerkaarten boven de Noordzee een prachtig lagedrukgebied laten zien. Het slechte nieuws is dat we hierdoor tropocondities voorlopig kunnen vergeten. Regenscatter is wel mogelijk. Nu we de lente ingaan, kunnen de karakteristieke ‘aprilbuien’ heel nuttig zijn voor regenscatter. Hun effectiviteit is gerelateerd aan de zesde macht van de regendruppeldiameter, dus de grotere druppels in zwaardere ‘aprilbuien’ kunnen steeds waardevoller worden op de GHz-banden. Er zijn veel goede online weerradars beschikbaar waarmee je ze kunt volgen voor maximaal profijt.
Sporadische-E
Sporadische-E en gerelateerde Trans-Equatoriale Propagatie, of TEP, zal de komende maand een belangrijke speler zijn. Kijk voor TEP tussen Europa en zuidelijk Afrika naar clusters rond het midden van de dag. Hoewel het meestal stations in Zuid-Europa bevoordeelt, kan het af en toe ook opduiken voor onze regio. Voor Sporadic-E begint het nieuwe seizoen te ontwaken, dus de gebruikelijke stelregel om clusters te controleren is het beste advies, te beginnen met de 10m-band en op te werken naar de 6m-band. De traditionele ‘vensters’ in de ochtend en late middag zijn minder betrouwbaar in het vroege seizoen.
Aurora
Door de verwachte Kp van 5 neemt de kans op aurora maandag toe. Rond deze tijd van het jaar komt aurora vaker voor doordat het magnetisch veld van de aarde gunstiger gekoppeld is aan de zonnewind.
Meteoorscatter
Meteorscatter is een mindere optie en berust op rondom activiteit, omdat we nog ver verwijderd zijn van grote meteorenregens.
EME
Voor EME-operators: de declinatie van de maan is nog steeds positief, maar wordt komende maandag weer negatief. Padverliezen zijn maximaal door het apogeum op zaterdag de 23e. 144MHz hemelruis is laag, maar stijgt naar matig tegen het einde van de komende week, tot meer dan 1.000 Kelvin op zondag de 31e.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl
VERON