Propagatienieuws – week 18, 2022

Deze week in Propagatienieuws:

• HF: komende week alle banden tot 21 MHz betrouwbaar open,
• VHF+-tropo: weinig bijzonderheden,
• Meteoorscatter: verhoogde activiteit op 15 mei rond 10:20 UTC verwacht,  
• EME: komende week korter wordende EME-tijdvenster, dalende padverliezen en geringe 144MHz-hemelruis.

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).

HF

De afgelopen week werd gekenmerkt door zonnevlammen. De frequentie hiervan, maar ook die van coronale gaten op de zon, neemt sinds maart toe. Sinds begin mei zijn er al meer dan 50 zonnevlammen geregistreerd, waaronder een van de hoogenergetische X-klasse. De UV-straling die spontaan wordt uitgezonden tijdens grote zonnevlammen, leidde tot een Mögel-Dellinger-effect in de namiddag van 3 mei. Kort na 13:25 UTC werden de banden gedurende bijna een half uur beïnvloed.

Gelukkig bleef de Kp-index laag en viel de zonnefluxindex wat hoger uit dan we vorige week meldden, waardoor de ionosfeer zich kon ontwikkelen. Er zijn veel berichten over goede propagatie. Het was gewoon een kwestie van op het juiste moment op de juiste plaats zijn. De 10 meter was soms tot ver in de avond open en bood ook ’s morgens een pad naar Australië en Azië. Helaas is soms het pad ook open voor stoorsignalen zoals ‘over the horizon radar’. Op weer andere momenten berichtten mensen juist dat de band dood was.

Er zijn momenteel drie zonnevlekkengebieden op de zichtbare zonneschijf. AR3004 en AR3006 zijn vrij complex en zouden ons kunnen verrassen met meer C- en M-zonnevlammen. Evenzo kunnen momenteel talrijke filamenten, d.w.z. plasmabogen, op de zon worden waargenomen.

HF-vooruitzichten

De kans op een zonnevlam van de X-klasse is momenteel een stuk kleiner. Beelden van STEREO A (Solar Terrestrial Relations Observatory) geven aan dat er in het weekend waarschijnlijk een nieuw actief gebied zal verschijnen aan de zuidoostelijke rand van de zon.

Coronale gaten worden de komende dagen niet verwacht. Tot ver in de zondagochtend kruist de aarde nog een gebied van hogere plasmadichtheid, als gevolg van de coronalemassa-ejectie (CME) op 3 mei. Er is kans op een actieve geomagnetische storing, mogelijk zelfs een zwakke storm, maar verder zou de aardmagnetisme overwegend rustig moeten blijven met een Kp van 1 of 2.

De Amerikaanse luchtmacht verwacht een zonneflux van 110 tot 120 in de komende dagen. De MUF zal variëren tussen 14 MHz in de nacht tot circa 25 MHz overdag. Alle banden tot 21 MHz zullen overdag betrouwbaar open zijn. Ook 10 meter zag regelmatig open zijn voor paden die naar het zuiden lopen en door de toenemende sporadische-E-reflecties. Er zijn herhaaldelijk korte openingen geweest: ’s morgens naar Zuidoost-Azië en Oceanië, ’s avonds naar Zuid-Amerika en de Golf van Mexico. Eind april waren er ook voor het eerst sporadische-E-condities op de 10 en 6 meter.

Sporadische-E

De zomerse sporadische-E-propagatie (Es-propagatie) is goed op gang met enkele vroege meldingen tot op 2 m. Chris G0DWV hoorde bijvoorbeeld kort een IV3-station op 2 meter. We zagen eerder al diverse openingen op 10 en 6 meter in dit nieuwe seizoen.

De Es-activiteit heeft de neiging in twee periodes te komen: halverwege de ochtend en dan opnieuw laat in de middag of de vroege avond. Houd de dagelijkse vooruitzichten op Propquest in de gaten, evenals de EPI-kaart (Es Probability Index), zodat je de shackactiviteit kunt plannen.

VHF en hoger

Zondag ligt een hogedrukgebied tussen Schotland en Noorwegen. Er zouden enkele redelijke tropopaden moeten zijn boven de Noordzee. Het is maar van korte duur, want de wind draait naar het oosten en komt dan weer over land. Het pad tussen het zuiden van Engeland en Portugal wordt volgens de kaarten op DX Info Centre zeer interessant, maar dat ligt voor onze regio helaas te ver weg.

Meteoorscatter

De Eta-Aquarïden-meteorenregen is nu aan het afzwakken, maar de ‘Make More Miles on VHF’-website suggereert dat er meteoroïden komen uit de richting van de kleine planeet 2006GY2, die activiteit kunnen veroorzaken op 15 mei rond 10:20 UTC. Het aantal meteoren zou relatief hoog moeten zijn, dus de moeite waard om in de gaten te houden.

EME

De maan is voorbij het hoogtepunt van declinatie en we zijn een week verwijderd van het perigeum. Komende week daardoor korter wordende EME-tijdvensters en dalende padverliezen. De 144MHz-ruis is laag deze week, maar stijgt langzaam en bereikt 400K volgende week zondag.

 

______

Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index

De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus worden waarden gemeten van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.

Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.

De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.

De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.

Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie

De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.

De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.

 

______

Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre en Make More Miles on VHF. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.