Propagatienieuws – week 2, 2025
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: propagatie bepaalt door twee coronale gaten en passerende CME;
- Tropo: Tropo is niet te verwachten;
- Sporadische-E: komende week kansen…..;
- Meteoorscatter: wordt aangedreven door de Quadrantiden;
- Aurora: activiteit op de zon in de gaten te houden;
- EME: deze week een negatieve declinatie van de maan.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
Het nieuwe jaar is op 1 januari meteen begonnen met noorderlicht dat zichtbaar was tot in Noord-Italië. De oorzaak was een M2 flare op zondagmiddag 29 december. Zijn plasmawolk arriveerde kort na 17:00 uur UTC op Nieuwjaarsdag. Deze werd gevolgd door een hevige magnetische storm (G4) met een Kp-index tot 8 in Centraal-Europa. De effecten op de propagatie lieten niet lang op zich wachten. In de nacht van donderdag op vrijdag daalde de MUF voor een sprongafstand van 3000 km soms tot onder 5 MHz. Tijdens de storm waren er ook op de HF banden sterke FT8 signalen zichtbaar in de waterval die toch te vervormd waren voor decodering. Zo’n plasmawolk veegt de vrije elektronen in de ionosfeer vrijwel weg. Normaal gesproken duurt het één tot twee dagen voordat dit verlies is gecompenseerd, maar deze keer leek het de volgende dag alsof er niets was gebeurd: met een dagelijks maximum van MUF-3000 tussen 35 en 45 MHz en een wijd open 10 m-band.
HF-vooruitzichten
Dit weekend wordt de propagatie bepaalt door twee coronale gaten en passerende CME’s. Deze zijn op de aarde gericht. Op zaterdagochtend liep de Kp-index op tot 5. Deze waarde komt overeen met de eerste fase van een magnetische storm (G1 volgens de overeenkomstige NOAA-schaal). De CME zal zondag worden gevolgd door snellere zonnewinden. Dit zou aurora’s kunnen veroorzaken op hogere breedtegraden. Voor het begin van de week wordt een toenemende kalmering van de geomagnetica voorspeld. De zonneflux is de afgelopen dagen gedaald van 260 naar 200. USAF en NOAA verwachten een verdere daling tot onder de 180. Dit zal weinig invloed hebben op de goede DX-omstandigheden op de bovenste banden. Het beeld is vergelijkbaar op de lagere banden. De winter, met zijn lange nachten, is het piekseizoen voor DX-en op de lage banden op de 80 en 160 meter banden. De voorwaarde voor goede propagatie in het lage frequentiebereik is een rustige, ongestoorde geomagnetica. Ook hier zijn de voorspellingen goed: ze voorspellen rustige fasen voor de tweede helft van de week. Der MUF zal hierdoor variëren tussen circa 9 MHz aan het eind van de nacht en 40 MHz rond het middaguur.
VHF en EME
Tropo
Een lagedrukgebied bij Ierland bepaalt momenteel het weer in onze regio. Tropo is niet te verwachten; wel zijn er kansen voor regen- of sneeuwscatter voor de GHz banden.
Sporadische-E
Het winter Sporadische-E seizoen biedt ook in de komende week kansen, doordat de Quadrantiden die brandstof toevoegen aan de E-regio. De geïoniseerde sporen van de meteoren leveren langlevende metaalionen, en dat is het materiaal dat in Sporadische-E wordt gebundeld als we geluk hebben.
Aurora
Op Nieuwjaarsdag leidde de Kp-index van 8 tot een aurora opening. Het blijft de moeite om de activiteit op de zon in de gaten te houden. Als er op de zon een CME ontstaat die naar de aarde komt, dan duurt dat gemiddeld 2 tot 4 dagen voor de effecten merkbaar worden. Voor aurora is CW de gemakkelijkste mode.
Meteoorscatter
Meteoorverstrooiing wordt aangedreven door de Quadrantiden in de eerste week van januari. Deze piekt op de 4e maar strekt zich uit tot de 12e. Dit is een productieve bui met een 120 zichtbare meteoren per uur. Het is de laatste grote regen is tot de Lyriden eind april.
EME
Voor EME zien we deze week een negatieve declinatie van de maan, die tegen woensdag tot een minimum daalt. De maanvensters zullen dus kort zijn en de piek in maanhoogte zal laag zijn. Padverliezen zijn ook laag, maar we zijn nog steeds meer dan een week verwijderd van perigeum, de dichtste nadering van de maan tot de aarde. 144 MHz hemelruis neemt de hele week toe met als hoogtepunt dat de zon en de maan dicht bij elkaar staan op de 11e januari.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON