Propagatienieuws - week 21, 2023

Deze week in Propagatienieuws:

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).

HF

In de afgelopen week is de zonneactiviteit wat afgenomen en daalde zonnefluxindex (SFI) van 170 naar 149 op zaterdag. De zon heeft één vrij grote zonnevlek plus een reeks kleinere die evenredig over het noordelijk en zuidelijk halfrond zijn verdeeld.

De aandacht van ruimteweerwaarnemers gaat uit naar de sterk gefragmenteerde 3311-groep van vlekken vanwege hun zonnevlamfrequentie. Op 18 en 20 mei waren er tien zonnevlammen uit de M-klasse, de meeste uit dit gebied. Bijgevolg was er een grote kans op radio-blackouts (ook wel Mögel-Dellinger effect genoemd). In dit geval veroorzaken de tijdens een zonnevlam uitgezonden röntgenstralen een zeer snelle en krachtige ionisatie van de D-regio. Op de langere golflengtebanden kan dan alleen ruis worden ontvangen; hogerop zijn de signalen aanzienlijk zwakker. Een Mögel-Dellinger-effect treedt vrij plotseling op, het absorberende effect bouwt zich meestal in minder dan een minuut op, het wegebben gebeurt dan geleidelijk.

Momenteel zijn 20, 17 en 15 meter de favoriete DX-banden, hoewel de 15m-band niet meer de hele dag open is. 12 en 10 meter profiteren vooral van de Sporadische-E, maar DX-openingen zijn ’s morgens en ’s avonds nog goed mogelijk, tenzij er een magnetische storm is. Zo waren zaterdag op 10 meter meerdere Braziliaanse stations te werken in de CW-contest.

Er zijn momenten waarop de kritische frequentie voor de F-laag lager is dan die voor de E-laag als gevolg van Sporadische-E. Dit betekent dat HF-signalen de F2-laag niet kunnen bereiken, waardoor in feite DX wordt geblokkeerd, maar Sporadisch-E short skip wel beschikbaar blijft. Maak dus optimaal gebruik van deze short-skip- en ook multi-hoppaden voor QSO’s verder weg. De omstandigheden in de F2-laag zullen in de herfst verbeteren.

HF-vooruitzichten

Voor de komende dagen verwacht NOAA dat de SFI iets kan afnemen. Er zijn geen recente CME’s geweest richting aarde en daardoor blijft het aardmagnetisch veld rustig. De Kp-index blijft laag maar zal maandag wat oplopen tot 4. De maximaal bruikbare frequentie zal variëren tussen 13 MHz in de nacht tot bijna 24 MHz overdag. De 20-meterband blijft hierdoor minstens tot middernacht UTC bruikbaar, en overdag is 40 meter prima bruikbaar voor NVIS-verbindingen binnen Nederland.

VHF en hoger

Tropo en Sporadische-E

Komende week wordt interessant voor tropo! Bij Schotland ligt voorlopig een hogedrukgebied dat vochtige lucht over de Noordzee aanvoert. De kaarten op dxinfocentre tonen boven zee uitgebreide gebieden met sterke tropocondities. Voor het zuiden van het land is de avond van maandag naar dinsdag waarschijnlijk het beste moment om de antenne naar het verenigd Koninkrijk en Ierland te richten.

Met tropo ook in het spel is het de moeite waard een korte opmerking te maken voor degenen die niet gewend zijn om met Sporadische-E te werken; tropo heeft de neiging om lang aan te houden en is meestal beter op de hogere banden. Dat wil zeggen, de 70cm-band is vaak beter dan de 2m-band, terwijl Sporadische-E meestal kortstondig en beter is op de lagere frequentiebanden. Zo is de 10m-band beter dan de 6m-band. Deze tijd van het jaar kan het zelden tot 2m reiken.

In de afgelopen week zijn er een aantal Sproadische-E-openingen geweest op 6m naar diverse richtingen waaronder Scandinavië. Het pad naar EA/CT hangt waarschijnlijk samen met het bovenste luchtlaag ten westen van Portugal (dat wegtrekt naar de Atlantische Oceaan) met daarin een smal lint met vorticiteit.

Zuidoost-Europa bevat al talrijke onweersbuien en ook een hoger laag boven het oostelijke Middellandse Zeegebied dat een zwakke straalstroom over de Levant duwt. Dit biedt dus een mogelijkheid om een tweede hop voor multi-hop-pad naar bijvoorbeeld OD/9K2 te krijgen. Het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan is de thuisbasis van de belangrijkste polaire straalstroom, die zeer actief is en kernsnelheden van meer dan 100kt bevat, alsook een snel bewegend trog/rugpatroon dat snel veranderende contourwaarden geeft. De trog ten noorden van Schotland bestrijkt ongeveer 20 lengtegraden, dus zal waarschijnlijk een goede bron van turbulentie zijn voor het genereren van Es.

Meteoor- en regenscatter

Voor meteoorscatter zijn er in de komende week alleen kleine regens met een beperkt aantal meteoren.

De kans op regenbuien is voorlopig erg laag. Regenscatter is daarom niet mogelijk.

Aurora

Voor de komende dagen is de Kp-index te laag voor Aurora.

EME

De declinatie van de maan is positief maar daalt dit weekend en wordt negatief op dinsdag. We zijn voorbij apogeum dus padverliezen zullen afnemen naarmate de week vordert. We zullen kortere EME-tijdvenster zien met dalende padverliezen. 144MHz-hemelruis is de hele week laag.

Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index

De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.

Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.

De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.

De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.

Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie

De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.

De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.

Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.

Propagatienieuws – week 21, 2023