Propagatienieuws – week 26 2024
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: Dit weekend nog meer Coronal Mass Ejection verwacht;
- Tropo: Niet noemenswaardige tropo te verwachten;
- Sporadische-E: Brede zomerpiek van Sporadische-E;
- Meteoorscatter: Meteoren buienactiviteit concentreert zich rond het einde van de maand;
- Auora: VHF-banden DX mogelijk via aurorapropagatie;
- EME: Declinatie van de maan wordt weer positief,
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
De komst van een coronale massa ejectie was aangekondigd voor vrijdag. Wat echter niet verwacht werd, was dat deze CME een zware geomagnetische storm van klasse G4 (k=8) zou veroorzaken met aurora op 2m.
De zonneflux is in de afgelopen vier weken boven de 165 geweest en het 90-daagse gemiddelde is nu 185. De vorige keer was meer dan 20 jaar geleden. De oostelijke helft van de zon is momenteel bedekt met talloze zonnevlekken, met een aantal actieve regio’s die vanaf de achterkant van de zon naar binnen draaien. De grootste hiervan is onze oude bekende, die 50 dagen geleden poollicht veroorzaakte tot aan de evenaar. Ze was ooit nummer 3664, toen 3697 en nu, bij haar derde verschijning, heeft ze het nummer 3723 gekregen. Tijdens haar nieuwe verschijning vuurde ze een zonnevlam af die bijna de X-klasse bereikte. Toch lijkt ze over het algemeen rustiger te zijn geworden. Desondanks heeft ze nu al de titel van meest actieve regio van deze cyclus – en een goede kans om die uiteindelijk te behouden.
HF Propagatie vooruitzichten
Dit weekend worden nog meer CME’s (Coronal Mass Ejection) verwacht. Dit betreft zowel een zwakke CME sinds 25 juni onderweg is als de CME die op 27 juni de zon verliet. Er is een kleine kans dat beide tegen zondag de aarde zullen bereiken. Er zijn momenteel geen coronale gaten op de zonneschijf die een snelle zonnewind zouden kunnen veroorzaken. Voor de komende dagen zal de zonnefluxindex rond de 190 schommelen, en de geomagnetische storing zal tegen het begin van de week afnemen.
De MUF boven Centraal-Europa zal meestal schommelen tussen 18 en 25 MHz. Hoewel de propagatie in de zomer matig is, zijn de banden tot 15 meter vrij goed en ’s nachts werkt de 17 m-band vaak op de oost-west-lijnen. 10 meter wordt nog steeds gedomineerd door het sporadische E-laag, dat ook veel te bieden heeft op 6 en 4 meter en nu zijn piek bereikt. We zullen pas midden tot eind september een terugkeer zien naar betrouwbare wereldwijde DX-condities op de hogere banden.
VHF en EME
Tropo
In de komende dagen bepaalt een lagedrukgebied boven Duitsland de luchtstroming. Het weer is wat instabiel en daardoor is er niet noemenswaardige tropo te verwachten. De dagelijkse temperatuurverschillen tussen dag en nacht kunnen wel nog wat betere signalen opleveren. Van zaterdag op zondag trekt een regengebied over het zuidoosten van Nederland. Mogelijk hebben amateurs buiten die regio daar nog wat aan voor regenscatter.
Sporadische-E
Er is nog steeds de brede zomerpiek van Sporadische-E, die zich in een goed jaar uitstrekt tot de eerste week van september. Hij zal er niet altijd zijn, maar in een testanalyse van Dourbes-gegevens in juni 2022 bereikte 84% van de dagen 10 m, met 18% tot 6 m en ongeveer 10% tot 4 m of hoger. Dit maakt het de moeite waard om de 10m-band te gebruiken om de gebieden met activiteit te markeren en vervolgens de 6m-bakens te controleren voor het geval het sterker wordt om de hogere banden binnen te halen.
Op 2m was er afgelopen maandag er een lange opening richting het Iberisch schiereiland, en vrijdagavond een opening naar Oekraïne en oostelijke Balkan
Aurora
De Kp-index liep afgelopen vrijdag hoger op (tot 8) dan in eerste instantie werd verwacht. Hierdoor was er op de VHF-banden DX mogelijk via aurorapropagatie. Mogelijk dat in de loop van de zondag de Kp-index weer wat oploopt, maar het blijft afwachten of dit voldoende is om opnieuw aurora mogelijk te maken.
Meteoorscatter
Sporadische meteoren naderen nu het jaarlijkse maximum, dat in de nazomer zal plaatsvinden. De meteoren buienactiviteit in juli concentreert zich echter rond het einde van de maand. De meest opmerkelijke bui deze maand is de zuidelijke δ-Aquarïden, met een piek op 31 juli. Maximale ZHR van deze bui is rond 25 hr-1 gedurende ongeveer 2 dagen (λsol= 125 graden tot 127 graden), terwijl ZHR boven de 20 blijft tussen λsol= 124 graden tot 129 graden. Heldere meteoren zijn te vinden rond het maximum, maar daarvoor en daarna zijn meteoren relatief zwak. Twee korte uitbarstingen (beide met ZHR=40 hr-1) werden waargenomen in 1977 en 2003. Voor Europese waarnemers is de Radiant van deze bui alleen ’s nachts/vroeg in de ochtend boven de horizon. Enkele kleinere buien zijn ook actief rond eind juli: α-Capricorniden wordt gekenmerkt door heldere meteoren met een lage schijnbare snelheid, waardoor deze bui een van de meest spectaculaire is om visueel waar te nemen.
EME
De declinatie van de maan wordt komend weekend weer positief, dus de piekhoogte van de maan en de vensterlengte zullen toenemen. Perigeum was op donderdag de 27e dus EME padverliezen nemen weer toe. 144MHz hemel ruis is laag aan het begin van de komende week en matig later. Vanaf vrijdagmiddag 5 juli tot zaterdagmiddag 12 uur staan de maan en de zon erg dicht bij elkaar aan de hemel, wat hoge ruis betekent voor alle antennes behalve die met de smalste bundelbreedte.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl
VERON