Propagatienieuws – week 27, 2023
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: Zonneflux toenemend halverwege de week;
- Tropo: lokaal tropocondities verwacht;
- Sporadische-E: goed bruikbare Sporadische-E;
- Meteoorscatter: vooruitzichten worden beter;
- Aurora: Kp-index te laag voor aurorapropagatie;
- EME: langere EME-tijdvensters, toenemende padverliezen, 144MHz-hemelruis is laag tot matig.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
Volgens de website Spaceweather.com was het gemiddelde dagelijkse zonnevlekkengetal in juni 2023 het hoogste in 21 jaar. Dit betekent dat zonnecyclus 25 zijn voorganger, zonnecyclus 24, heeft ingehaald en mogelijk op weg is om een van de sterkste cycli van de afgelopen 100 jaar te worden.
Op dit moment is de zonneactiviteit echter vrij matig voor de fase in de zonnecyclus. De reuzengroep AR3354 is inmiddels weggedraaid over de westelijke rand van de zon, maar een nieuwe, grote groep met de aanduiding AR3363 verscheen aan de oostelijke rand van de zon. Deze zorgde donderdag voor een M1-vlam, maar lijkt momenteel stabiel te zijn.
De zonnewind was de laatste dagen meestal wat verhoogd, met snelheden tot 500 km/s, door de continue hogesnelheidsstroom van coronaal gat CH22.
HF-vooruitzichten
Het aardmagnetisch veld is over het algemeen rustig tot onrustig geweest, maar tegen het weekend werd het vrij levendig met tijdelijk Kp 4. De maximaal bruikbare frequentie kan hierdoor overdag makkelijk 4 tot 5 MHz lager uitvallen. Er wordt echter verwacht dat de zonnewind tegen zondag zal afnemen.
De geomagnetische activiteit is aanvankelijk actief met een Kp van 3 tot 4, maar heeft de neiging om af te nemen. Op onze breedtegraad zijn de effecten beperkt, maar op de hogere breedtegraden blijft het echter deels turbulent. Propagatie via de Noordpool is daardoor minder goed.
De zonneflux ligt rond de 160 en een significante toename wordt pas halverwege de week verwacht.
Dit weekend vindt het IARU HF Wereldkampioenschap weer plaats tot zondag 12 UTC, 24 uur lang, non-stop – op de klassieke amateurbanden van 160 tot 10 meter, in morse-telegrafie en SSB. De banden 40 tot 15 meter beloven de beste DX-omstandigheden. Op 10 meter is Sporadische E waarschijnlijk, 40 meter heeft soms overdag nog een dode zone en is het best op de overgang tussen dag en nacht, 80 en 160 meter kunnen ’s nachts wat beperkt zijn door de huidige snelle zonnewind en de algemene geomagnetische onrust – hoewel dit tegen zondag afneemt.
VHF en hoger
Tropo
Een lagedrukgebied ten westen van Ierland stuurt onstabiele lucht met onweersbuien naar onze regio. Voor tropo levert het lokale gebieden op met gematigde tot verhoogde propagatie.
Regenscatter
De buien met zware regenval als gevolg van het eerder genoemde lagedrukbebied ten westen van Ierland zijn bruikbaar voor regenscatter op de microgolf banden.
Sporadische-E
De turbulentie in verschillende regio’s genereert sterke winden op 10km hoogte, die zich naar boven kunnen verspreiden om Sporadic-E propagatie te triggeren op ongeveer 110km hoogte in de E regio.
Het is dus geen verrassing dat Sporadic-E de komende week een bruikbare zal zijn. Gewoonlijk zullen single-hop paden binnen Europa zeer sterke signalen produceren. Multi-hop paden, bijvoorbeeld over de Atlantische Oceaan, hebben hogere verliezen doordat meerdere van zulke refractiepunten van Sporadic-E patches nodig zijn met tussenliggende reflecties van het (zee)oppervlak. Dit zullen meestal zwakke signalen zijn en waarschijnlijk erg vluchtig gezien de complexe geometrie van zulke paden.
Meteoorscatter
Random meteoren kunnen nuttig zijn in de vroege ochtenduren. Volgende week beginnen ook twee buien, Alpha Capricornïden en Delta Aquarïden, die pas eind juli hun piek bereiken.
De meest opmerkelijke bui deze maand is de zuidelijke δ-Aquarïden, met een piek op 30 juli. Maximale ZHR van deze bui is rond 25 per uur gedurende ongeveer 2 dagen. Heldere meteoren zijn te vinden rond het maximum, maar daarvoor en daarna zijn meteoren relatief zwak. Twee korte uitbarstingen (beide met ZHR=40 per uur) werden waargenomen in 1977 en 2003.
Voor Europese waarnemers is de Radiant van deze bui alleen ’s nachts/vroeg in de ochtend boven de horizon. De alpha-Capricornïden worden gekenmerkt door heldere meteoren met een lage schijnbare snelheid, waardoor deze bui een van de meest spectaculaire is om visueel waar te nemen. Recente waarnemingsresultaten suggereren dat het maximum kan voortduren tot 31 juli.
De vooruitzichten voor meteoorverstrooiing en Sporadische-E propagatie worden deze maand dus beter.
Aurora
Voor de komende dagen is de Kp-index te laag voor Aurora.
EME
De declinatie van de Maan wordt positief op zondag dus er zullen langere Maanvensters zijn. Padverliezen zijn momenteel laag maar zullen de hele week stijgen. 144MHz hemelruis is laag tot matig gedurende de hele week.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON