Propagatienieuws – week 32, 2023
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: NOAA verwacht dat de zonnefluxindex (SFI) in de komende dagen nog wat zal afnemen;
- Tropo: aangezien deze mix in de komende dagen varieert zijn er ook afwisselend gebieden met tropo dat uiteenloopt van marginaal tot sterk;
- Sporadische-E: het Sporadische-E seizoen suddert nog steeds;
- Meteoorscatter: de Perseïden hebben hoogtepunt tussen 12 en 13 augustus;
- Aurora: voor aurora is momenteel de Kp-index te laag;
- EME: de afstand tot de maan is komende woensdag maximaal, dus de padverliezen zijn tot dan het hoogst.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
NOAA heeft een update gepubliceerd van het verwachte verloop van huidige zonnecyclus. Het maximum wordt nu voorspeld voor begin tot midden 2025. Overigens kan het maximum pas achteraf worden vastgesteld aan de hand van metingen uit de laatste maanden.
Voor diagram zie link: SOLAR CYCLE PROGRESSION
Afgelopen week varieerde de zonneflux tussen 153 en 176. Belangrijkste gebeurtenis was een protonenstorm die de propagatie boven de poolkappen gedurende lange tijd onderbrak, met negatieve effecten op de banden boven 21 MHz. Af en toe waren er F2-bandopeningen op de 10m-band, ’s nachts ging de 20m-band tijdelijk dicht, woensdagavond zelfs de 30m-band.
De aanleiding waren twee X-flares in het vorige weekend (de tweede was te laat voor het propagatienieuws op 6 augustus). De stralingsstormen hielden aan tot donderdag met sterke veranderingen in het magnetisch veld van de aarde.
Tom DF5JL meldde ook een vorm van man-made invloed op de propagatie: een rode hemelgloed wordt herhaaldelijk gemeld in verband met raketlanceringen. In tegenstelling tot wat sommige mensen denken, is dit geen noorderlichtfenomeen. Toch heeft het iets te maken met de ionosfeer. Dit fenomeen wordt al heel lang waargenomen en wetenschappelijk beschreven: de rode gloed ontstaat op een vlieghoogte van 200 tot 300 km, dat wil zeggen in de F-regio. Daar stoten de raketmotoren water en kooldioxide uit in de ionosfeer. Een complexe reactie tussen zuurstofionen en moleculen van de raketuitlaat produceert dan fotonen met een golflengte van 6300 Ångström – dezelfde kleur als rode poollichtjes. Maar er ontstaat niet alleen roodachtig licht: de uitlaatgassen verzwakken de ionisatie in het F-gebied. Zo veroorzaakte de lancering van de Taiwanese FORMOSAT-5-satelliet op 25 augustus 2017 een gat in de ionosfeer dat vier keer zo groot was als Californië.
Met het toenemende aantal raketlanceringen komen deze ionosferische gaten steeds vaker voor. Kortegolfsignalen worden daar niet terug naar de aarde gebogen, maar schieten door de ruimte in. De propagatie over lange afstanden in de richting van het gat wordt onderbroken. Maar dit effect is gelukkig van korte duur: de re-ionisatie wordt de volgende ochtend hervat zodra de zon opkomt.
HF-vooruitzichten
NOAA verwacht dat de zonnefluxindex (SFI) in de komende dagen nog wat zal afnemen tot 140 of 135, met een Kp-Index tot 3 en rustig tot actief aardmagnetisch veld. Er is echter een consistent risico op M-flare-uitbarstingen – en dus de mogelijkheid dat de MUF af en toe een dipje zal vertonen. Bovendien ziet het ernaar uit dat de huidige zonnewind van het coronale gat CH33 aan het begin van de week zal toenemen, waardoor we mogelijk een kortstondig actief tot stormachtig aardmagnetisme kunnen verwachten. Verder wordt er voor de komende week een overwegend rustige geomagnetische activiteit voorspeld.
We gaan langzaam richting een herfstachtige ionosfeer, met afnemende demping overdag en hogere MUF-waarden, en vooral langere nachten. Op dit moment wordt de daglengte van dag tot dag iets meer dan 3 minuten korter.
VHF, EME
Tropo
Een lagedrukgebied ten noorden van Ierland zorgt voor aanvoer van wat warmere en vochtige lucht uit het zuidwesten. Een hogere luchtvochtigheid en temperatuurverschillen zijn gunstig voor tropo; harde wind, turbulentie en buien zijn ongunstig. Aangezien deze mix in de komende dagen varieert zijn er ook afwisselend gebieden met tropo dat uiteenloopt van marginaal tot sterk. Het wordt dus een kwestie van wat geluk om op het juiste moment op de juiste plek de mogelijkheden te benutten.
Regenscatter
Regenscatter liefhebbers zullen de kansen moeten benutten in het eerste deel van de week.
Sporadische-E
Het Sporadische-E seizoen suddert nog steeds met een paar korte momenten van single hop binnen Europa, maar op 10 meter ook enkele langere multi-hop-paden, inclusief naar het Verre Oosten, zuid Afrika en Australië.
Aurora
Voor aurora is momenteel de Kp-index te laag en is het wachten op zonnevlammen.
Meteoorscatter
De meteorscatter zou goed kunnen zijn met de piek van de Perseïden op 12 en 13 augustus. Het kan heel interessant zijn om het meteorscatteroproepkanaal op 2 meter en de ON4KST-chat te volgen. Met goed helder weer kan je ook buiten naar de pings luisteren terwijl, je naar de avondhemel kijkt voor meteoorsporen! De Perseïden hebben een brede piek, dus er zou de komende week nog steeds activiteit moeten zijn.
EME
De microgolf-EME-contest (dit weekend) kan gebruik maken van maximale declinatie, met lange zichtvensters. De afstand tot de maan is komende woensdag maximaal, dus de padverliezen zijn tot dan het hoogst. 144MHz-hemelruis is matig tot dinsdag laat, wanneer de zon en de maan dicht bij elkaar aan de hemel staan. Donderdag zakt de hemelruis weer naar normale niveaus.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON