Propagatienieuws - week 38 2024

Deze week in Propagatienieuws:

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).

HF

Zondag om 12:43 UTC is de equinox. De grens tussen dag en nacht loopt dan over beide polen. Dit zijn “greyline-weken”, waarbij 40 en 30 meter momenteel het meest profiteren, met openingen naar Australië en de Stille Oceaan. Het is ook een periode met een optimale positie voor CME’s om noorderlicht en aurora te laten ontstaan. Ongebruikelijke propagatie kan dan optreden op de korte golf. Onderzoekers noemen dit het “Russell-McPherron-effect”: rond de equinoxen ontstaan er scheuren in het magnetische veld van de aarde. Zelfs een zwakke zonnewind kan dan diep doordringen en een prachtig lichtspel aan de nachtelijke hemel veroorzaken.
Het is ook de tijd van de grote magnetische stormen. Uit een studie blijkt dat van de 42 grote stormen in de periode 1940-1990, er geen enkele plaatsvond in de zonnemaand juni en december, maar dat 40 procent plaatsvond in de maanden van de equinoxen, in maart en september. Dit geeft aan dat de halfjaarlijkse schommelingen die worden waargenomen bij het middelen van de indices niet het gevolg zijn van een statistisch effect, maar van de stormen zelf.

De afgelopen week was ook stormachtig. Nadat de geomagnetica aanvankelijk vrij rustig was, gaf een X4.5 zonnevlam afgelopen weekend in de 3825 regio aan dat er iets op komst was. Gelukkig was het op dinsdag 03:00 UTC toen de CME de aarde raakte, zodat alleen die-hard DXers er last van hadden. Met een G4 geomagnetische storm die woedde, daalde de maximaal bruikbare frequentie over een traject van 3000 km tot minder dan 6 MHz, maar het lukte om te herstellen tot 8,45 MHz bij zonsopgang. De uitbarsting was de op vier na sterkste van cyclus 25 en veroorzaakte aanvankelijk een sterke radio black-out boven de Atlantische Oceaan. Dit werd gevolgd door absorptie van de poolkap. Toen dit afnam, bereikte de coronale massa-ejectie die door de uitbarsting werd veroorzaakt, dinsdagochtend vroeg de aarde. Boven Centraal-Europa steeg de Kp-index naar 7, gevolgd door poollicht en aurora

Het aardmagnetisch veld kwam na 24 uur weer tot rust en de poolbanen waren vanaf woensdag weer bruikbaar. De MUF ’s middags was dinsdag aanzienlijk gedaald, zodat de 15 m-band niet de hele dag bruikbaar was. De MUF 3000 steeg echter weer boven de 30 MHz op donderdagmiddag.
De zonneactiviteit verzwakte aanzienlijk. De zonneflux daalde tot onder de 160 in de tweede helft van de week en de zonnevlamactiviteit tot C-vlamniveau. Dit is de eerste keer sinds midden juli dat de flux onder de 200 daalde.

HF Propagatie vooruitzichten

Voor de komende dagen blijft de activiteit op de zon beperkt en zal de zonneflux 150 tot 160 zijn. De Kp-index blijft voorlopig laag zolang er geen nieuwe CME bijkomt die onze kant uitkomt. Een herstel van de zonneactiviteit is niet voor het midden van de week in zicht, wanneer uitgebreide actieve regio’s aan de andere kant van de zon worden verwacht.

De MUF varieert tussen 11 MHz in de nacht tot circa 29 MHz overdag. Alle bovenste banden gaan open en er worden ook lange openingen verwacht op 10 meter. 20 meter is bruikbaar tot na middernacht UTC, maar in de vroege ochtenduren daalt de MUF al sterk. Bij wat oplopende Kp zelfs tot onder 7 MHz. Ondertussen zouden de herfstachtige HF-condities snel moeten beginnen met betere propagatie naar Noord-Amerika. Als de zonneflux hoog blijft, kunnen we uitstekende 28 MHz propagatie verwachten, misschien naar het middenwesten en de staten in de Stille Oceaan. Noord-Zuid HF paden, zoals naar Zuid-Afrika en Zuid-Amerika, zouden ook goed moeten zijn rond de equinox periode.

VHF en EME

Tropo

Momenteel bepaalt een lagedrukgebied rond het kanaal het weerbeeld. Tevens neemt de luchtdruk daarbij nog wat af. In feite zal er een opeenvolging zijn van lagedrukgebieden, fronten en buiige intermezzo’s die de basis vormen voor volgende week. Hiermee wordt een week met verhoogde tropocondities afgesloten en nemen de kansen op regenscatter toe.

Sporadische-E

Sporadische-E beperkt zich in deze tijd meestal tot de kortegolfbanden (info KW36).

Aurora

Vorig weekend was de tekst van dit propagatienieuws amper opgesteld toen er een forse zonnevlam kwam die enkele dagen later aurora veroorzaakte. De zonneactiviteit blijft interessant en de boodschap is opnieuw om de Kp-index in de gaten te houden om de gebeurtenissen een stap voor te blijven voor het geval er aurora opduikt.

Meteoorscatter

De verspreiding van meteoren is voornamelijk het gevolg van random activiteit, hoewel de Sextantiden overdag op vrijdag 27 september een piek bereiken, maar met een lage zenit-uurfrequentie van 5.

EME

Voor EME-operators is de declinatie van de maan positief en stijgend en bereikt volgende week dinsdag +29 graden, dus de zichtbaarheid van de maan zal blijven toenemen. Padverliezen nemen toe omdat we vorige week het perigeum zijn gepasseerd. De 144 MHz-hemelruis is matig en daalt volgende week donderdag weer naar laag.

Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index

De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.

Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.

De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.

De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.

Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie

De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.

De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.

Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl

Propagatienieuws – week 38 2024