Propagatienieuws – week 42 2025

Deze week in Propagatienieuws:

• HF: dit weekend rekening houden met zwakke zonneflux en kleinere magnetische storm.
• Tropo: sterke tropo waar we deels ook vanuit ons land van kunnen profiteren.
• Sporadische-E: af en toe pieken waren geweest tot ongeveer 5 MHz.;
• Meteoorscatter: hoge aantallen sporadische meteoren en een redelijk goede meteorenregen;
• Aurora: Geen info deze week.
• EME: de declinatie van de maan nog steeds toe, ….,

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).

HF

Begin vorige week werden twee coronale massa-uitbarstingen (CME’s) aangekondigd, die op 3 en 4 oktober de zon hadden verlaten. Ofwel waren ze te zwak, ofwel misten ze de aarde – in ieder geval bleef de gevreesde magnetische storm uit. Zo kon de ionosfeer zich enigszins herstellen; de magnetisch meest onrustige dagen waren dinsdag en woensdag met Kp-waarden rond de 4. Verder was afgelopen week niet bijzonder: de zonneflux daalde van 170 (afgelopen vrijdag) naar 120, zodat de HF-banden weinig verrassends te bieden hadden. Vooral de 10-meterband werd getroffen; hier kwamen in de late namiddag alleen stations uit Noord-Amerika door.

HF-vooruitzichten

Ook dit weekend moeten we rekening houden met een zwakke zonneflux en een kleinere magnetische storm. De NOAA schat de kans op een M-flare nu op slechts ongeveer 15 % en die op een X-flare op ongeveer 1 %. De geomagnetische activiteit verloopt in het weekend aanvankelijk rustig met af en toe onrustige periodes (Kp 2-3), neemt dan toe en wordt onrustig tot actief (Kp 3-4), met mogelijke G1/kleine stormen (Kp 5), vooral op zondag. De dagen daarna is de situatie rustiger. De zonneflux zou weer kunnen stijgen tot waarden rond 140, de geomagnetische activiteit blijft overwegend rustig (Kp 2), met af en toe een onrustige fase (Kp 3). Hooguit in de nacht van maandag op dinsdag is er een kortstondige toename van de zonnewindsnelheid te verwachten. Op de rustige dagen zal de MUF variëren tussen circa 11 MHz in de nacht tot ruim 30 MHz overdag. De instrumenten voor het meten van zonnewind en plasmamolens zijn echter beperkt, waardoor voorspellingen vaak onnauwkeurig zijn. Dit is te vergelijken met een orkaan die alleen met een enkele windmeter wordt waargenomen: er wordt een verandering geregistreerd, maar het is moeilijk in te schatten hoe sterk de storm werkelijk is. Tot nu toe meten ruimtesondes de zonnewind doorgaans slechts op één enkel punt tussen de aarde en de zon. Als een stormfront dit meetpunt niet raakt, blijft het in eerste instantie onopgemerkt – totdat het de aarde bereikt. Grote plasmawolken kunnen meer dan 50 miljoen kilometer groot zijn. Chip Manchester, professor aan de Universiteit van Michigan, en zijn team stellen daarom een nieuw concept voor: SWIFT – Space Weather Investigation Frontier. Er zijn vier sondes gepland, die in een piramidevormige opstelling op een onderlinge afstand van ongeveer 200.000 kilometer van elkaar moeten komen te staan. Drie daarvan zouden op een vlak tussen de aarde en de zon vliegen, het vierde ruimtevaartuig – het zogenaamde Hub-Spacecraft – zou verder naar buiten staan en rechtstreeks op de zon gericht zijn. Op die manier zouden de satellieten de zonnewind vanuit meerdere hoeken kunnen registreren [  https://www.ingenieur.de/technik/fachbereiche/raumfahrt/plasma-tornados-aus-der-sonne-unterschaetzte-gefahr-fuer-die-erde/ ] Totdat een dergelijk systeem is gerealiseerd, blijven de voorspellingen onder andere gebaseerd op gegevens van de Amerikaanse weerdienst NOAA. Ondanks de sluiting van de Amerikaanse overheid blijven deze diensten beschikbaar, omdat ze nodig zijn voor de bescherming van levens en eigendommen, zo maakte de NOAA vorige week bekend. De website swpc.noaa.gov wordt tijdens de sluiting nog steeds bijgewerkt en onderhouden.

VHF en EME

Tropo

De komende week wordt gedomineerd door een stabiel hogedrukgebied boven het Verenigd Koninkrijk. Hierdoor tonen de kaarten van dxinfocentre.com gedurende een langer periode uitgebreide gebieden met verhoogde tot sterke tropo waar we deels ook vanuit ons land van kunnen profiteren. Regenscatter is voorlopig niet waarschijnlijk. Het is waarschijnlijk de moeite waard om een paar basisregels over troposferisch werken te noemen. Ten eerste kunnen grote gebieden met hoge druk wijdverspreide opstijgingsomstandigheden veroorzaken als gevolg van de sterkte van de verhoogde temperatuurinversie op 1 tot 1,5 km boven de grond. Hoe langer de hogedruk aanhoudt, hoe lager deze daalt, waardoor de maximale afstand over het centrum van de hogedruk wordt beperkt. Probeer rond de rand te zenden in plaats van over het centrum. Ten tweede kunnen er ‘s nachts of bij mistige omstandigheden temperatuurinversies aan het aardoppervlak optreden, die voor tijdelijke verbeteringen zorgen. Ten derde is de aanwezigheid van mist of wolkenlagen, die een beter vochtcontrast en betere ductingvooruitzichten bieden, een aanwijzing voor een goede ‘radio’-temperatuurinversie. Nog een laatste punt. Probeer andere modi zoals SSB of CW in plaats van vast te houden aan repeaters, die erg druk kunnen worden in liftomstandigheden.

Sporadische-E.

Op 8 oktober lieten de Sporadische-E-grafieken op propquest.co.uk zien dat er af en toe pieken waren geweest tot ongeveer 5 MHz. Dit kan de 10m-band wat levendiger maken als we er nog meer krijgen. Er zijn een paar zwakke aurora-verschijnselen geweest, maar niets bijzonders.

Aurora

Geen info deze week.

Meteoorscatter

Oktober heeft meestal relatief hoge aantallen sporadische meteoren en een redelijk goede meteorenregen. De Orioniden zullen voor redelijke aantallen zorgen, hoewel niet zo goed als enkele jaren geleden. De ZHR (het aantal zichtbare meteoren per uur bij optimale condities) zal naar verwachting ongeveer 20 per uur bedragen, met een piek op 21 oktober. Recente terugkomsten (2006-2009) werden gekenmerkt door sterke meteorenactiviteit (ZHR tot 70 hr-1 op 2 of 3 opeenvolgende data), terwijl gegevens uit 1984-2001 aangeven dat de hoogste gemiddelde ZHR varieert van 14 tot 31 hr-1. Sinds 2002 is in radargegevens een periodiciteit van 12 jaar in sterkere terugkeerwaarden als gevolg van de invloed van Jupiter gevonden, maar niet in visuele gegevens. Voor 2020-2022 werd een hogere activiteit voorspeld als gevolg van een vermoedelijke cyclus, maar de gemiddelde maximale ZHR in de jaren 2012-2020 lag tussen 20 en 30 hr-1. Orioniden zorgen vaak voor verschillende kleinere maxima, waardoor de meteorenactiviteit gedurende meerdere opeenvolgende dagen rond de hoofdpiek ongeveer constant blijft. Merk op dat in 1993 en 1998 op 17-18 oktober vanuit Europa een submaximum werd waargenomen dat ongeveer even sterk was als de hoofdpiek.

EME

Voor EME-operators neemt de declinatie van de maan nog steeds toe en bereikt zondag de 12e, zijn hoogtepunt, dus de lange maanvensters en hoge piekhoogte blijven aanhouden. De padverliezen nemen weer toe na het perigeum op de 8e. De 144 MHz-luchtruis zal de komende week matig tot laag zijn. Let op Tijdens het JOTA weekend zal ook Camras op 70 cm de ontvangen EME signalen streamen op het internet.

---

Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index

De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.

Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.

De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.

De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.

Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie

De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.

De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.

 

 

---

Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.