Propagatienieuws – week 48, 2022
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: komende week varieert de MUF van 7 MHz in de nacht tot meer dan 28 MHz overdag;
- VHF-tropo: marginale tropocondities verwacht;
- Meteoorscatter: Geminiden pieken met een ZHR van 100 tussen 15 en 16 december, mogelijk ook Sporadische-E-openingen;
- EME: EME-tijdvensters toenemend, padverliezen zijn hoog en toenemend, geringe 144MHz-hemelruis (< 500 Kelvin).
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
Afgelopen week werd de op en neer gaande propagatie met name zichtbaar in de Kp-index.
Het begon in de vroege ochtend van 25 november. Een schokgolf raakte de aarde, de snelheid van de zonnewind nam toe, evenals aanvankelijk de maximaal bruikbare frequentie. Tijdens de CQ Worldwide CW-contest afgelopen weekend werden de signalen van de westkust van de VS en het midwesten zwaar getroffen. Ook in de poolgebieden werden sterke Aurora’s geregistreerd
De Kp-index schommelde bijna de hele week tussen 3 en 5, wat resulteerde in verminderde HF-propagatie, vooral over polaire paden. De zonnewind bleef hoog met snelheden van meer dan 600 km/s. Een naar het zuiden gericht Bz interplanetair magnetisch veld maakte de problemen alleen maar groter. Toegenomen zonnevlamactiviteit, met inbegrip van uitbarstingen van coronale massa (CME’s), leidde volgens František Janda (OK1HH) tot voorspellingen van hogere geomagnetische activiteit, maar helaas is een precieze timing onmogelijk aan te geven.
Op woensdagavond liep de Kp-index op naar 6, wat overeenkomt met een magnetische storm. En een dag later herhaalde zich dit in een enigszins afgezwakte vorm.
De oorzaak daarvan was het coronale gat CH51, dat een zonnewindstroom met snelheden tot 650 kilometer per seconde richting aarde stuurde, die daardoor sterk aan het aardmagnetisch veld trok. De effecten op het radioweer waren en zijn nog steeds merkbaar.
Overdag lag de MUF nog boven de 24 MHz, maar ’s nachts was er een duidelijke daling. In de tweede helft van de nacht daalde de waarde soms tot onder de 7 MHz. De propagatie was merkbaar slechter op de lagere banden.
Het feit dat de bovenste kortegolfbanden zich overdag bleven openen, was te danken aan de toegenomen zonneachtergrondstraling. Ondanks minder en magnetisch eenvoudige zonnevlekkengroepen, was de zonneflux vorige week stabiel tussen 107 en 109 eenheden. Momenteel is de zonneactiviteit laag, maar in de afgelopen 24 uur waren er een paar onvoorspelbare, soms krachtige C-vlammen, met de grootste vlam met sterkte C8,1 op vrijdag om 09:20 UTC.
HF-vooruitzichten
De snelheid van de zonnewind is met circa 500 km/s nog steeds hoog, zodat we in de komende dagen rekening moeten houden met een Kp-index van 2 à 3. De zonnefluxindex zal volgens NOAA rond de 130 zijn.
De kortegolfpropagatie zou dus geleidelijk moeten verbeteren. Overdag zal 10 meter in de loop van de ochtend opengaan (zeker voor FT8). Door de korte daglichtperiode zullen de openingsintervallen op de bovenste banden echter merkbaar korter zijn dan in de afgelopen weken. Op de grafieken van Propquest is goed te zien dat de MUF zal variëren van circa 7 MHz in de nacht tot uitschieters tot boven 28 MHz overdag.
VHF en hoger
Tropo
In de komende dagen komt de lucht uit het oosten en daarmee over land. Conclusie is dan ook dat tropocondities marginaal zijn. Wie regenscatter wil proberen, zal het moeten hebben van beperkte buiten boven de Noordzee.
Aurora
Voor aurorapropagatie zijn de verwachte Kp-waarden van 2 à 3 voorlopig veel te laag. Pas bij hoge waarde boven de 5 of 6 is het de moeite waard te maken om de VHF-banden te controleren.
Meteoor en Sporadische E
Voor meteorscatter is het nog even wachten op de grote Geminiden-meteorenregen over minder dan twee weken. De Geminiden vallen niet toevallig ook samen met het winter Sporadische-E-seizoen, waarbij ook weer op 6 meter openingen mogelijk zijn.
EME
De maandeclinatie is positief en neemt deze week toe. EME-tijdvensters zullen dus langer worden en zenithoeken zullen toenemen. Padverliezen zijn hoog en nemen deze week toe. 144MHz-hemelruis is laag tot matig, en bereikt 500 Kelvin volgende vrijdag.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be en Make More Miles on VHF. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON