Propagatienieuws – week 49 2023
Deze week in Propagatienieuws:
- HF:komende dagen een verdere toename zonneactiviteit;
- Tropo: Tropocondities zijn voorlopig marginaal;
- Sporadische-E: rond de jaarwisseling een kort winter sporadic E te verwachten;
- Meteoorscatter: 14 december bereikt de grootste en meest betrouwbare meteorenregen;
- Aurora: Voor Aurora is de Kp index voorlopig te laag;
- EME: Voor EME-operators is de declinatie van de maan negatief.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
Afgelopen week is de zonneflux weer afgenomen tot tijdelijk 130 op woensdag. Sindsdien is de zonnevlamactiviteit weer toegenomen, de zonneactiviteit stijgt – en daarmee ook de ionisatie in de F2-regio, die zo belangrijk is voor wereldwijde radioverbindingen.
Onafhankelijk hiervan opende vorige week ook een enorm donker gat in het oppervlak van de zon. Het zorgde ervoor dat snelle zonnewind rechtstreeks naar de aarde stroomde. De grootte en oriëntatie van dit coronale gat, dat breder was dan 60 maal de diameter van de aarde, was ongekend in deze fase van de zonnecyclus, zeiden wetenschappers van het Amerikaanse weerbureau NOAA. Het coronale gat vormde zich op 2 december in de buurt van de evenaar van de zon en bereikte zijn maximale breedte van ongeveer 800.000 kilometer binnen slechts 24 uur. De zonnewind veroorzaakte poollicht op hogere breedtegraden. Ondertussen is hij min of meer verdwenen.
In de late avond van 8 december veroorzaakte een zonnevlam van magnitude M5,5 een radioblackout boven de Stille Zuidzee. De eerste analyses van deze uitbarsting geven echter aan dat de uitbarsting geen significante coronale massa-ejectie heeft veroorzaakt.
HF-vooruitzichten
Voor de komende dagen kunnen we aanvankelijk een verdere toename van de zonneactiviteit verwachten, met een zonnefluxindex van circa 135. Vanaf het midden van de week verwachten we een lichte afname naar 125, omdat verschillende regio’s zich over de westelijke rand van de zon zullen verplaatsen en er momenteel geen nieuwe, grote actieve regio’s aan de oostelijke rand worden aangekondigd.
Door nieuwe coronale gaten met toename in de zonnewind zal aan het eind van zondag merkbaar worden en er kan toenemende activiteit in de aardmagnetica worden verwacht naarmate het weekend ten einde loopt.
De MUF zal in de middag naar verwachting tussen 35 en 40 MHz liggen. Vanwege de korte duur van de dag zal 10 meter open zijn van ongeveer 08.30 tot 15.30 UTC, 15 meter blijft open tot ongeveer een uur na zonsondergang en 20 meter nog een uur of twee. De 80m band zal vroeg in de avond dicht gaat voor short-skip verbindingen. In de nacht nemen we momenteel iets meer ionisatie waar, zodat 30 meter langer gebruikt kan worden. Het dieptepunt van MUF ligt rond 8 à 9 MHz in de vroege ochtend.
VHF en EME
Tropo
De huidige periode van onbestendig weer loopt door tot ten minste in de eerste helft van volgende week. Pas op langere termijn komt er weer een hogedrukgebied bij Spanje. De combinatie hogedruk met vorst kan leiden tot oppervlaktetemperatuurinversies, wat nuttig zal zijn voor Tropo. Waarschijnlijk ligt het echter te ver uit onze regio. Tropocondities zijn daardoor voorlopig marginaal.
Regenscatter
Een klein lichtpuntje zijn de mogelijkheden voor regenscatter op de GHz banden tijdens buienactiviteit.
Sporadische-E
De geïsoleerde sporadische-E bliepjes op de Propquest NVIS-plots van vorige maand zijn voorlopig verdwenen. Voor 6m blijft het wel zaak om de band goed in de gaten te houden aangezien er in de weken rond de jaarwisseling een kort winter sporadic E seizoen te verwachten is.
Aurora
Voor Aurora is de Kp index voorlopig te laag. Volgende keer beter.
Meteoorscatter
Op de avond van 14 december bereikt de grootste en meest betrouwbare meteorenregen van het jaar haar hoogtepunt. De Geminiden heeft het potentieel voor een zenitale frequentie van 150 per uur. De hogere 50MHz en 144MHz activiteit biedt meestal de beste kansen, en een redelijk rustige QTH met 100W en een beam zal je veel digimode QSO’s opleveren.
Er worden zelfs QSO’s gemaakt door EME-klasse stations op de 70cm band en sterke, lange reflecties op de lagere banden kunnen SSB QSO’s mogelijk maken als je volhardend genoeg bent. MSK144 en FSK441 digimodes zullen het meest betrouwbaar zijn.
EME
Voor EME-operators is de declinatie van de maan negatief en daalt verder tot het minimum op donderdag de 14e. Padverliezen dalen naar een minimum bij perigeum op zaterdag de 16e. 144MHz hemelruis is matig tot de 12e en 13e wanneer de Maan en Zon dicht bij elkaar staan.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON