Radioamateurs vieren ‘Hedy Lamarr Day’ op 9 november

Voor het zesde achtereenvolgende jaar vierden radioamateurs in de Verenigde Staten ‘Hedy Lamarr Day’ op 9 november 2022. (Geschreven door ON6CQ)

Op deze dag waren radioamateurs onder meer enkele uren actief op 14.313 MHz met de roepnaam N9H. Dat Hedy Lamarr wel degelijk haar stempel heeft nagelaten op onze moderne maatschappij, mag duidelijk zijn.

Op 9 november wordt niet alleen ieder jaar opnieuw de ‘Wereld Vrijheidsdag’ gevierd, maar daarnaast evengoed de ‘Dag van de Uitvinders’.

De ‘Wereld Vrijheidsdag’ enerzijds heeft natuurlijk alles te maken met de val van de Berlijnse Muur in het jaar 1989. Dit was vanzelfsprekend een belangrijke dag voor Europa alsook voor de gehele wereld.

De ‘Dag van de Uitvinders’ anderzijds wordt elk jaar gevierd op 9 november om de geboortedatum van de uitvindster en actrice Hedy Lamarr te herdenken.

De naam Hedy Lamarr doet misschien niet onmiddellijk een belletje rinkelen bij radioamateurs of in de technologiewereld, maar dit is in feite volledig onterecht. De actrice uit Old Hollywood-klassiekers zoals ‘Lady of the Tropics’ en ‘Samson and Delilah’ stond namelijk aan de wieg van de moderne wifi-technologie. Dat zij wel degelijk haar innovatieve uitvindingen heeft nagelaten tot op heden, mag duidelijk zijn.

Hedy Lamarr, geboren als Hedwig Eva Maria Kiesler (Wenen, 9 november 1914 – Altamonte Springs – Florida, 19 januari 2000) was een Oostenrijks-Amerikaans actrice en uitvindster.

Het verhaal van Hedy Lamarr is dat van een briljante vrouw die continu onderschat werd omwille van de maatschappij waarin ze zich bevond. En natuurlijk ook omwille haar imago als een beroemde en gevierde Hollywood-diva. De enkelingen onder ons die Hedy Lamarr nog kennen, zullen zich haar herinneren als een succesvolle actrice uit vele iconische Hollywood-films van de jaren veertig. Toch had Hedy Lamarr veel meer in haar mars dan enkel maar acteren. Ze verschanste zich namelijk graag tussen de opnames door in haar make-up ruimte om daar na te denken over de hedendaagse technologie waarmee we vandaag niet meer zonder kunnen. Hedy Lamarr wordt met name algemeen beschouwd als de geniale uitvindster van de moderne wifi-technologie.

Lamarr werd in 1953 Amerikaans staatsburger.

Hoewel de briljante Hedy Lamarr steevast te vinden was op een filmset, bood acteren haar totaal geen voldoening en zat ze met haar gedachten steeds bij het volgende innovatieve concept. In de documentaire ‘Bombshell’ vertelt Hedy Lamarr hoe ze tussen de opnames door bezig was met uitvindingen, of hoe ze ’s avonds laat opbleef terwijl ze een nieuwe innovatieve technologie uitwerkte. Het is opvallend hoe dit alles zonder enige inspanning leek te gebeuren. “Ik hoef niet aan ideeën te werken”, laat Hedy Lamarr zich ontvallen in deze documentaire. “Ze komen gewoon zomaar in me op.”

Hedy Lamarr was de dochter van de Oostenrijkse bankdirecteur Emil Kiesler en de Hongaarse pianiste Gertrud Lichtwitz. Ze volgde een acteursopleiding in Berlijn en had op haar zeventiende in 1930 haar eerste filmrol in de Duitse film ‘Geld auf der Straße’. In 1933 verscheen ze als eerste vrouw naakt in een speelfilm. Ze was in de Tsjechische film ‘Extase’ gedurende tien minuten naakt te zien, eerst badend in een meertje en daarna door een bos rennend. De film werd in veel landen verboden of op zijn minst zwaar gecensureerd.

Op 10 augustus 1933 trouwde Hedy Lamarr met Friedrich Mandl, een Oostenrijkse militaire wapenhandelaar en munitiefabrikant die naar verluidt de op twee na rijkste man van Oostenrijk was.

Friedrich Mandl was zeer jaloers, verloor zijn vrouw geen moment uit het oog en verbood haar filmcarrière. Ze haatte haar man alsook de nazikringen waarin hij verkeerde en vluchtte in 1937 via Parijs naar Londen, waar ze haar artiestennaam Hedy Lamarr aannam. Vervolgens zette ze haar filmcarrière voort in Amerika. Hedy Lamarr speelde vaak rollen als elegante en raadselachtige donkere schone, maar was niet altijd gelukkig met de keuze van haar films. Zo wees ze onder meer een hoofdrol in de Amerikaanse romantische dramafilm ‘Casablanca’ af. Haar grootste commerciële succes was haar rol als Delilah in ‘Samson and Delilah’ van Cecil B. DeMille in 1949. In 1958 speelde ze in haar laatste film.

Tijdens haar huwelijk met de Oostenrijkse militaire wapenhandelaar en munitiefabrikant Friedrich Mandl tussen 1933 en 1937 maakte ze kennis met militaire technologie, waardoor ze de basis legde voor haar kennis van wapensystemen, inclusief torpedobesturingssystemen.

Haar wetenschappelijke geest werd vooral aangewakkerd door de piloot, vliegtuigbouwer en filmproducent Howard Hughes, waarmee ze een korte relatie had. Lamarr en Hughes vonden elkaar vooral op het gebied van wetenschap en technologie. Filmproducent en regisseur Hughes gaf de uitvinder in Lamarr een duwtje in de rug door haar uit te leggen hoe vliegtuigen in elkaar zaten en door haar voor te stellen aan de vele wetenschappers die achter het hele bouwproces zaten.

Haar meest succesvolle idee was oorspronkelijk bedoeld voor de Amerikaanse marine, maar wordt heden ten dage gebruikt voor moderne draadloze communicatie. Haar ‘geheime communicatiesysteem’ maakte gebruik van zogenaamde frequentiesprongen of frequentiehopping om radiogestuurde torpedo’s onder water op zo’n manier de weg te wijzen dat die niet te detecteren vielen door de vijand.

Frequentiehopping is een techniek waarbij een radioverbinding schijnbaar willekeurig gekozen frequenties gebruikt binnen een vastgelegde frequentiebandbreedte. Omdat de frequentie op geregelde tijdstippen wisselt (van enkele seconden per keer tot meer dan 1000 keer per seconde), komt interferentie van de frequentie amper voor. De technologie zorgt ervoor dat meer radioverbindingen gebruik kunnen maken van de beperkte frequenties en voorkomt externe inbreuken op de radioverbinding. Het idee kwam er als oplossing tegen vijandige storingen van radiografisch bestuurde torpedo’s

De technologie werd uiteindelijk de voorloper van zowel wifi, GPS en bluetooth. Hedy Lamarr ontwikkelde het patent voor de baanbrekende technologie samen met een vriend, de componist George Antheil. Hoewel de twee even excentriek waren, hadden ze ook dezelfde briljante en onderzoekende geest. Beiden waren ze bezorgd om de oorlog in Europa, een thema dat Hedy Lamarr nauw aan het hart lag aangezien ze in 1937 nazistisch Europa was ontvlucht. Het uitvinderskoppel diende in 1941 het patent in en een jaar nadien werd het patent goedgekeurd door het Amerikaanse patentenbureau. Hedy Lamarr was toen pas 27 jaar en in volle draaiperiode voor de film ‘Ziegfeld Girl’. Een film die trouwens later als één van haar meest iconische prenten zou gehuldigd worden.

De frequentiehopping van Lamarr en Antheil verminderde het risico op detectie of storing van radiografisch bestuurde torpedo’s. Er werden meerdere radiofrequenties gebruikt om een ​​radiosignaal uit te zenden, waarbij de frequenties met tussenpozen van een fractie van een seconde werden gewisseld op een schijnbaar willekeurige manier die voor iedereen die ernaar luisterde louter als ruis zou klinken. Maar als zowel de zender als de ontvanger van het signaal tegelijkertijd van frequentie versprongen, was het signaal duidelijk te detecteren.

Hoewel Lamarr en Antheil tijdens hun leven nooit van deze belangrijke uitvinding hebben geprofiteerd, werd deze in 1997 door de Electronic Frontier Foundation erkend als een belangrijke ontwikkeling in draadloze communicatie. Toen het patent in 1942 werd uitgegeven, vermeldde het haar toenmalige meisjesnaam en getrouwde naam, Hedy Kiesler Markey.

Het Amerikaanse leger nam hun idee over en maakte er uiteindelijk ook gebruik van. Pas in 1962, drie jaar na het aflopen van het patent, werd een gemoderniseerde versie van het ontwerp door de Amerikaanse marine geïmplementeerd in de ontwikkeling en bouw van geluidsboeien. Het ontwerp stond aan de basis van frequency hopping spread spectrum; een techniek die heden ten dage nog steeds wordt toegepast in vrijwel alle draadloze digitale communicatietechniek, zoals UMTS, bluetooth en wifi.

De Bluetooth-standaard, die wordt gebruikt om apparaten over korte afstanden met elkaar te verbinden, maakt gebruik van frequentiehopping-techniek en het is duidelijk dat de uitvinding van Lamarr en Antheil een grote invloed heeft gehad op de loop van de communicatietechnologie.

Naast haar acteercarrière was ze vooral een uitvinder die aan alles werkte, van de vorm van vliegtuigvleugels tot oplosbare drankaroma’s. De meeste van haar uitvindingen werden niet op grote schaal gebruikt, maar in de jaren veertig wilde ze iets creëren dat de geallieerden zou helpen de nazi’s te bestrijden als onderdeel van de Tweede Wereldoorlog. Ze vestigde zich op een systeem dat willekeurig zou overschakelen naar verschillende radiofrequenties om storing te omzeilen, bekend als ‘frequency-hopping spread spectrum-communicatie’.

Haar uitvindingen raakten pas bekend naar het einde van haar leven toe, in de late jaren negentig. Er werd steeds meer ruchtbaarheid aan gegeven wanneer haar overlijdensbericht ter perse ging in januari 2000. Pas vanaf dan raakte het nieuws bekend dat zij onder meer de grondlegger van de moderne wifi-technologie was. Hedy Lamarr werd in één klap een icoon voor vrouwen binnen het domein van wetenschap en technologie.

Lamarr en Antheil werden in 2014 postuum opgenomen in de National Inventors Hall of Fame.

Bron: QRZ.com