SAQ Grimeton VLF uitzending op zondag 30 juni 2019

De traditionele jaarlijkse uitzending op Alexanderson Day met de Alexanderson alternator op 17.2 kHz onder de call SAQ zal dit jaar plaatsvinden op zondag 30 juni 2019. Probeer dit jaar ook eens de SAQ Grimeton VLF uitzending te beluisteren. Je hebt nog een paar dagen om alles in gereedheid te brengen.

Alexanderson Day is trouwens vernoemd naar de Zweedse elektrotechnisch ingenieur Ernst Fredrik Werner Alexanderson.

UNESCO werelderfgoed

Of op de laatste zondag in juni, of op de eerste zondag in juli, afhankelijk van welke datum het dichts bij 2 juli ligt, is het traditioneel open deurdag in het VLF zendstation Grimeton. De VLF-zender (Very Low Frequency) Grimeton met de roepnaam SAQ is gelegen nabij Varberg. Dit Zweedse kustplaatsje ligt een uur rijden ten zuiden van Götenburg. Het is ruim twee uur rijden ten noordwesten van Malmö. Deze jaarlijkse open deurdag wordt georganiseerd door de Zweedse overheid. Het is een goed voorbeeld van pre-elektronische radiotechnologie. Vandaar dat de Alexanderson alternator in 2004 werd toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. Kijk hier voor foto’s van het zendstation.

De naamgever van de alternator

Ernst Frederick Werner Alexanderson (25 januari 1878 – 14 mei 1975) was een Zweedse elektrotechnisch ingenieur. Hij pionierde in de ontwikkeling van radio. De Alexanderson-dynamo is zijn uitvinding. Het is een vroege radiozender die tussen 1906 en de jaren 1930 werd gebruikt voor lange golf radiotransmissie. Alexanderson creëerde ook de amplidyne. Dat is een gelijkstroomversterker die tijdens WOII werd gebruikt voor het regelen van luchtafweergeschut.

Alexanderson werd geboren in Uppsala in Zweden. Hij studeerde aan verschillende universiteiten in Stockholm en in Berlijn. Hij emigreerde naar de USA in 1902. Daar werkte hij een groot deel van zijn leven voor General Electric. Ook werkte hij voor Radio Corparation of America.

Alexanderson ontwierp de Alexanderson-dynamo. Dit was één van de eerste apparaten die gemoduleerde audio via radiogolven kon verzenden. Hij was pas kort in dienst bij General Electric toen hij een order ontving van de in Canada geboren professor en onderzoeker Reginald Fessenden. Het ging om het ontwerpen van een gespecialiseerde dynamo. Met een hogere frequentie dan deze die op dat moment bestonden.

Hoe audio via radiogolven te verzenden?

Professor Fessenden had gewerkt aan het probleem van het verzenden van audio via radiogolven. En hij concludeerde dat er een nieuw type radiozender voor nodig was. Zijn belangrijkste opdracht was om de toen gebruikte zenders, die maar tot 60 Hz konden werken, flink te verbeteren.

Het ontwerpen van een machine die snel genoeg zou draaien om radiogolven te produceren tot 100 kHz bleek een enorme uitdaging. Vele wetenschappers waren ervan overtuigd dat de enorme draaiende rotors uit elkaar zouden vliegen. Alexanderson bouwde een bunker met zandzakken om de machine te testen. In de zomer van 1906 werd een eerste dynamo geïnstalleerd in het radiostation van professor Fessenden in Brant Rock Massachusetts. Door onderzoek was de technologie inderdaad flink verbeterd. De dynamo leverde tot 500 Watt op een frequentie van 75 kHz.

De eerste AM uitzending

De test was geslaagd. Na twee jaar werken had Alexanderson een zender gemaakt die wel tot 100 kHz haalde. Hierdoor kon in plaats van piepjes, ook audio verzonden worden. Op kerstavond 1906 maakte professor Fessenden een experimentele uitzending met kerstmuziek. Deze uitzending werd gehoord door marineschepen en kuststations langs vrijwel de gehele oostkust. Dit wordt beschouwd als de eerste AM radio uitzending.

Alexanderson ging door met het verbeteren van zijn machine. Ondertussen werd de dynamo van Alexanderson op grote schaal gebruikt in zeer krachtige commerciële en maritieme draadloze stations met hoog vermogen. Om zo radiotelegrafieverkeer op grote afstanden mogelijk te maken.

Ook in Radio Kootwijk stonden ooit lang geleden dergelijke machines opgesteld. Radio Kootwijk is een voormalig zendstation op de Veluwe. Het ligt ten westen van de plaats Apeldoorn.

De enige overlevende VLF zender

De enige overlevende zender in een werkende staat is in het Grimeton-radiostation net buiten Varberg in Zweden. Het is een goed voorbeeld van pre-elektronische radiotechnologie. De jaarlijkse open deurdag trekt honderden bezoekers. Tot de uitvinding van elektronenbuizen in de jaren 1920, was de dynamo van Alexanderson een belangrijke hoog-vermogen radiozender.

Alexanderson ging in 1948 met pensioen bij General Electric. De uitvinder en ingenieur bleef actief tot op hoge leeftijd. Tijdens zijn leven ontving Alexanderson 345 Amerikaanse patenten. De laatste ingediend in 1968 op 89-jarige leeftijd.

Korte berichten

Op Alexanderson Day, op kerstavond en nog op andere momenten in het jaar, wordt deze enige werkbare Alexanderson-wisselstroomdynamo ter wereld nog gebruikt. En wel om korte berichten op VLF 17,2 kHz te verzenden. Deze berichten kunnen worden ontvangen in heel Europa. De zender wordt bewaard als een historisch overblijfsel van de vroege radiotechnologie. En als een voorbeeld van VLF-apparatuur.

Deze uitzendingen kunnen vanwege hun lage frequentie niet worden ontvangen door gewone radio’s. Moderne enthousiastelingen houden de uitzendingen vaak in de gaten met behulp van een zelfbouw of computers. Bijvoorbeeld een laptop met een spoel die is aangesloten op de ingang van de geluidskaart. Dan is met snelle Fourier-transformatie (FFT) als analysesoftware het signaal te decoderen.

In de afgelopen jaren hebben ook Software-defined radio (SDR) ontvangers bewezen zeer nuttig en effectief te zijn bij het ontvangen van transmissies van SAQ over de hele wereld. Lees hier hoe je dat kan realiseren.

SAQ Grimeton op de WebSDR

Via de WebSDR van Universiteit Twente is SAQ ook te beluisteren. Volg hiervoor de volgende instructies:…

1. Ga naar http://websdr.ewi.utwente.nl:8901/
2. In het veld “Waterfall view” klik je op “max in”
3. Vervolgens klik je op “CW-narrow” in het veld “Bandwidth”
4. In het veld “Frequency” voer je 17.2 kHz in en bevestig met een druk op de Enter toets.

SK6SAQ is QRV

Het Amateur Radio Station met de roepletters “SK6SAQ” zal QRV zijn op een van de volgende frequenties:..

• 7.035 kHz CW
• 14.035 kHz CW
• 3.755 kHz SSB

Meer weten?

Kijk voor de uitzend gegevens van aanstaande zondag op deze pagina. Voor simpele antenne ontwerpen en andere hulpmiddelen om SAQ Grimeton te ontvangen kijk je hier. Video’s van het zendstation bekijk je hier.

Bron: https://alexander.n.se/ en ook https://grimeton.org/?lang=en

73 Ronny ON6CQ