SpaceX satellieten lekken radiogolven

Op de VERON redactie hebben we echt een bloedhekel aan lekkages. Bij een lekkende kraan schieten onze stressniveaus al flink omhoog. Van een lek pak yoghurt of melk in de koelkast worden we behoorlijk chagrijnig. En een lekke fiets- of autoband verprutst ons humeur gedurende de rest van de dag. Kun je nagaan wat er gebeurde toen we hoorden dat de SpaceX satellieten van Elon Musk, welke voor Starlink over onze hoofden vliegen, radiogolven lekken…

Het blijkt geen geringe lekkage bij die Starlink satellieten volgens CTV News. Bij een steekproef onder 68 van deze satellieten bleken er 47 (dus 69%) allerlei ongewenste signalen te produceren tussen de 110 en 188 MHz. En dat is knap vervelend. Want bijvoorbeeld in het bandsegment van 150,05 tot 153,00 MHz wordt radioastronomie door de International Telecommunications Union (ITU) bedreven.

Wat is de omvang van het probleem?

SpaceX is in 2019 begonnen met het lanceren van satellieten voor het Starlink project. Op dit moment cirkelen er al ruim 4600 Starlink satellieten rond de aarde. En er komen regelmatig nieuwe bij. SpaceX werkt in eerste instantie toe naar een aantal van 12.000 actieve satellieten voor Starlink. En daarna is er een uitbreiding voorzien naar 42.000 satellieten.

Als je dan weet tot er momenteel in totaal 11.330 satellieten rond de aarde draaien, dan kun je uitrekenen dat het aandeel van Starlink nu al heel erg groot is. En dat aandeel wordt alleen maar rap groter. Dus als er een technisch probleem met deze satellieten is, dan is dat ook gelijk een flink probleem. Helemaal wanneer we dat percentage van 69% van de Starlink satellieten met ongewenste RF-emissies betrekken op het totale aantal dat SpaceX inmiddels al los heeft gelaten en nog los gaat laten rond onze aarde.

Wat merken we er in Nederland van?

Het Nederlandse Astron heeft een persbericht uitgestuurd over dit probleem. Ze merken dat de radiogolven welke uit de Starlink satellieten lekken worden opgevangen door de LOFAR telescoop. En dat is slecht nieuws voor het Nederlandse en Europese ruimteonderzoek.

LOFAR (Low-Frequency Array ofwel ‘lage-frequentie telescoop’) is een radiotelescoop die samengesteld is uit duizenden low-cost radioantennes. Het centrale punt bevindt zich op een terp tussen de Drentse plaatsen Exloo en Buinen en staat in verbinding met radioantennes in Duitsland, Frankrijk, Zweden, het Verenigd Koninkrijk en andere landen. Door het geheel van meetpunten ontstaat er een heel groot meetbereik van radiosignalen uit het heelal. Het project neemt een indrukwekkende 400 hectare in beslag.

Lekken de Starlink satellieten alleen tussen 110 en 188 MHz?

Daar is op dit moment nog niets over bekend. Dat komt omdat de “klokkenluiders” in deze de radioastronomen zijn, en die bemerkten de storing als eerste in hun 150,05 tot 153,00 MHz segment. Maar het zou ons niets verbazen wanneer er ook op andere frequenties ongewenste radiogolven uit deze satellieten komen. Misschien een mooie uitdagen voor radioamateurs om hier gericht onderzoek naar te doen.

De geest is nu uit de fles, en alle aandacht is op deze Starlink satellieten gevestigd. Dus we verwachten dat er de komende tijd meer en breder onderzoek naar dit probleem zal plaatsvinden. We houden in ieder geval de media in de gaten en berichten er over wanneer er meer boven water komt.

Mag dit lekken eigenlijk wel?

Dat is nu precies het meest frustrerende aan dit hele verhaal: omdat dit soort uitstralingen niet onder internationale wet- en regelgeving valt, overtreedt SpaceX geen regels. En dat terwijl dit soort apparatuur wel streng wordt gereguleerd als het op de grond zou staan. Je zou kunnen zeggen dat de ruimte op juridisch vlak nog vrij onontgonnen terrein is. En die nu nog vrij wetteloze ruimte is echt heel erg dichtbij.

Die Starlink satellieten hebben uiteraard een prachtige zichtverbinding met het aardoppervlak. Hierdoor zou het des te belangrijker zijn om aardse normeringen voor maximaal toelaatbare storingsniveaus ook in de ruimte toe te passen. Misschien zelfs nog wel veel strakkere normen, omdat de mogelijke hinder en/of storing van zo’n onbelemmerd overvliegende satelliet gemakkelijker groter is dan van een apparaat op aarde. Maar helaas, het kwaad is al geschied en het probleem wordt alleen maar groter.

Wat is de oorzaak?

Waarom zoveel van die Starlink satellieten RF lekken is nu nog onbekend. Het is ook opvallend dat ze niet allemaal hetzelfde gedrag vertonen. Hoogstwaarschijnlijk vliegen er verschillende hardware- en softwareversies rond. Misschien kan het lekken wat verminderd worden door het updaten van software en/of firmware, wat vanaf aarde door te voeren is. Maar goede kans dat er ook wat (te veel) op hardwarematige ontstoring is bezuinigd.

SpaceX is en blijft een puur commercieel bedrijf. Ze vertellen dan ook niet wat één zo’n Starlink satelliet kost. Maar analisten hebben dit begroot op $250.000 tot $500.000. Moet je voor zo’n duur ding dan nog wel op wat ferrietringen, condensatoren, spoelen en afscherming bezuinigen? Het ontnuchterende antwoord zit ‘m in de totalen. Stel dat je een paar tientjes ontstoringsmiddelen per satelliet kunt uitsparen. Dan is dat maal 42.000 satellieten toch ineens een indrukwekkende winstpost.

En nu?

Tja, goede vraag. Juridisch lijkt er niets af te dwingen. Even een SpaceX service engineer langs alle lekkende satellieten sturen lijkt praktisch en financieel geen haalbare kaart. Zelfs voor een bedrijf dat letterlijk een auto de ruimte in heeft geschoten. Het gaat nu al om duizenden satellieten. Dus we hopen dat de publieke opinie samen met alle instanties die nu al hinder ondervinden voldoende druk kunnen uitoefenen zodat in ieder geval de nog te lanceren satellieten ontstoord gaan worden. En dat men ook goed gaat zoeken naar een oplossing voor de reeds rondvliegende satellieten. Maar we vrezen het ergste omdat er commerciële belangen in het spel zijn…